एखाद्या व्यक्तीचा क्रेडिट स्कोअर हा एक नंबर आहे जो बँका आणि इतर कर्ज देणाऱ्या संस्था त्यांची "क्रेडिट योग्यता" तपासण्यासाठी वापरतात. ही संख्या सहसा 300-900 च्या दरम्यान असते आणि ती व्यक्तीची कर्जाप्रमाणे कर्ज घेतलेल्या क्रेडिटची परतफेड करण्याची क्षमता दर्शवते.

चांगला क्रेडिट स्कोअर असणे महत्त्वाचे आहे, कारण हे सिद्ध होते की एखाद्या व्यक्तीने भूतकाळात जबाबदार क्रेडिट वर्तन दाखवले आहे. यामुळे, संभाव्य सावकारांना क्रेडिटसाठी विनंत्या मंजूर करण्यासाठी अधिक आत्मविश्वास मिळतो.

भारतात, भारतीय रिझर्व्ह बँक (RBI) ने चार क्रेडिट माहिती कंपन्यांना परवाना दिला आहे ज्या नागरिकांच्या क्रेडिट स्कोअरची गणना करतात. TransUnion क्रेडिट इन्फॉर्मेशन ब्युरो (इंडिया) लिमिटेड (CIBIL), CRIF Highmark, Experian, and Equifax.

परंतु हे स्कोअर कसे मोजले जातात हे जाणून घेणे देखील महत्त्वाचे आहे, कारण ते तुमचा क्रेडिट स्कोअर उच्च राहील याची खात्री करण्यात मदत करू शकते

क्रेडिट स्कोअरची गणना करताना वेगवेगळे क्रेडिट ब्युरो वेगवेगळे स्कोअरिंग मॉडेल वापरतात, सर्वसाधारणपणे क्रेडिट स्कोअर खालीलप्रमाणे आहेत:

• 300-579 – खराब

• 580-669 – योग्य

• 670-739 – चांगला

• 740-799 – खुप चांगला

• 800-850 – उत्कृष्ट

700-750 वरील क्रेडिट स्कोअर सामान्यतः चांगले मानले जातात. परंतु, प्रत्येक कर्ज देणाऱ्या संस्थेची स्वतःची जोखीम श्रेणी असते. उदाहरणार्थ, एक बँक 700 वरील स्कोअर चांगला मानू शकते, तर दुसरी बँक 750 वरील स्कोअरला प्राधान्य देऊ शकते.

आधीच नमूद केल्याप्रमाणे, एखाद्या व्यक्तीचा क्रेडिट स्कोअर 300-900 च्या दरम्यानचा आकडा असतो (900 हा सर्वात जास्त स्कोअर असतो). हे स्कोअर अनेक घटकांचा वापर करून क्रेडिट माहिती ब्युरोद्वारे वापरल्या जाणार्‍या अल्गोरिदमद्वारे मोजले जातात. यात समाविष्ट:

1. पेमेंट इतिहास

तुमच्या क्रेडिट स्कोअरची गणना करताना मुख्य घटकांपैकी एक म्हणजे तुमचा परतफेड इतिहास. यामध्ये तुमची क्रेडिट कार्ड बिले, कर्ज आणि EMI चे पेमेंट समाविष्ट आहे. बँका आणि इतर वित्तीय संस्था ही माहिती क्रेडिट ब्युरोला मासिक आधारावर पाठवतात.

तुम्ही तुमची बिले आणि EMI चे पेमेंट वगळले किंवा उशीर केला असेल, तर ते तुमच्या क्रेडिट अहवालात दिसून येईल आणि यामुळे तुमचा क्रेडिट स्कोअर कमी होईल.

2. क्रेडिट वापर

क्रेडिट युटिलायझेशन म्हणजे तुम्ही वापरत असलेल्या तुमच्या क्रेडिटची रक्कम. हे तुमच्याकडे उपलब्ध असलेल्या एकूण क्रेडिटच्या 30% च्या खाली ठेवले पाहिजे. उदाहरणार्थ, तुमची क्रेडिट मर्यादा ₹1,00,000 प्रति महिना असल्यास, तुम्ही ₹30,000 पेक्षा जास्त न वापरण्याचा प्रयत्न केला पाहिजे.

तुमचा क्रेडिट वापर कमी आहे याची खात्री केल्याने तुमचा क्रेडिट स्कोअर कमी ठेवण्यास मदत होईल. हे करण्यासाठी, तुम्ही नियमित खरेदीसाठी डेबिट कार्ड किंवा रोख रक्कम वापरू शकता, तुमची क्रेडिट मर्यादा वाढवण्याचा विचार करू शकता किंवा दुसरे कार्ड निवडू शकता.

3. क्रेडिट कालावधी

तुमच्या क्रेडिट इतिहासाची लांबी हा एक महत्त्वाचा घटक आहे. तुमचे क्रेडिट खाते किती काळ आहे हे मूलत: आहे, कारण जुने खाते आणि जुनी क्रेडिट कार्डे सावकारांना खात्री देऊ शकतात की तुम्ही वेळोवेळी तुमची बिले नियमितपणे भरत आहात.

क्रेडिट स्कोअर ठरवण्यासाठी वापरण्यात येणारा आणखी एक महत्त्वाचा घटक म्हणजे तुम्ही तुमच्या क्रेडिटची सेवा देण्यासाठी घेतलेली वेळ. उदाहरणार्थ, अल्प-मुदतीचे कर्ज घेण्याच्या विरोधात, जर तुम्ही तुमच्या कर्जाची दीर्घ कालावधीत परतफेड करण्याचा पर्याय निवडला असेल (आणि या कर्जावर त्वरित आणि वेळेवर पेमेंट केले असेल), तर ते तुमचा क्रेडिट स्कोअर सुधारण्यास मदत करू शकते.

4. क्रेडिट मिक्स

तुम्ही ज्या प्रकारची क्रेडिटची निवड केली आहे तो देखील एक घटक आहे जो तुमचा क्रेडिट स्कोअर ठरवण्यात भूमिका बजावू शकतो. कर्जाचे दोन मुख्य प्रकार आहेत, असुरक्षित कर्ज आणि सुरक्षित कर्ज. असुरक्षित कर्जांमध्ये क्रेडिट कार्ड आणि वैयक्तिक कर्ज यांचा समावेश होतो, तर सुरक्षित कर्जांमध्ये वाहन कर्ज किंवा गृह कर्ज यांचा समावेश होतो.

सर्वसाधारणपणे, कर्ज देणाऱ्या संस्थांकडून असुरक्षित कर्जांची संख्या जास्त असणे हे नकारात्मक दिसू शकते. तुम्हाला धोकादायक कर्जदार म्हणून पाहिले जाऊ शकते, त्यामुळे तुमचा स्कोअर कमी होऊ शकतो.

दुसरीकडे, सावकार आणि क्रेडिट ब्युरोद्वारे सुरक्षित कर्जाच्या मोठ्या संख्येला प्राधान्य दिले जाते आणि ते तुमचा क्रेडिट स्कोअर वाढविण्यात मदत करू शकतात.

अशाप्रकारे, असुरक्षित कर्जे आणि सुरक्षित कर्जांचे निरोगी मिश्रण निवडण्याची शिफारस केली जाते.

5. नवीन क्रेडिट चौकशी

तुमच्या क्रेडिट स्कोअरवर परिणाम करणारे अंतिम घटकांपैकी एक म्हणजे तुम्ही क्रेडिटसाठी किती वेळा अर्ज केला आहे. यामध्ये क्रेडिट कार्ड, कर्ज इत्यादींसाठी अर्ज करणे समाविष्ट आहे. प्रत्येक वेळी तुम्ही नवीन क्रेडिटसाठी अर्ज करता तेव्हा, बँक किंवा कर्ज देणारी संस्था तुमच्या क्रेडिट स्कोअरची "हार्ड इन्क्वायरी" म्हणून ओळखली जाईल जेणेकरून ते तुमच्या क्रेडिट इतिहासाबद्दल जाणून घेऊ शकतील.

अशा कठोर चौकशीचा तुमच्या क्रेडिट स्कोअरवर परिणाम होऊ शकतो. अशा प्रकारे, तुमचा अर्ज स्वीकारतील अशा संस्थांनाच अर्ज करण्याचा सल्ला दिला जातो.

लक्षात घ्या की "सॉफ्ट इन्क्वायरीज" म्हणजे जेव्हा कोणी तुमचा क्रेडिट इतिहास अशा कारणास्तव तपासतो ज्याचा पैसे कर्ज देण्याशी संबंधित नाही. उदाहरणार्थ, जेव्हा तुम्ही तुमचा स्वतःचा क्रेडिट स्कोअर तपासता. या चौकशी तुमच्या क्रेडिट रिपोर्टवर देखील दिसतात परंतु तुमच्या क्रेडिट स्कोअरवर परिणाम करत नाहीत.

हे लक्षात ठेवणे महत्त्वाचे आहे की वर नमूद केलेल्या या घटकांपैकी प्रत्येक घटक तुमच्या क्रेडिट स्कोअरच्या ठराविक टक्केवारीसाठी मोजतो. उदाहरणार्थ, तुमच्या परतफेडीच्या इतिहासाला सर्वाधिक महत्त्व (सुमारे 35%) आहे, तर दुसरा सर्वात महत्त्वाचा घटक म्हणजे क्रेडिट वापर (सुमारे 30%).

तुमच्या क्रेडिट इतिहासाची लांबी - म्हणजे, क्रेडिट कालावधी - 15% आहे, तर वापरलेल्या क्रेडिटचा प्रकार आणि नवीन क्रेडिट चौकशीची संख्या दोन्ही प्रत्येकी 10% आहे.