क्रेडिट स्कोअर हा बँका आणि इतर कर्ज देणाऱ्या संस्थांद्वारे एखाद्या व्यक्तीच्या "क्रेडिट योग्यतेची" (किंवा कर्जाप्रमाणे कर्जाची परतफेड करण्याची त्यांची क्षमता) मोजण्यासाठी वापरली जाणारी संख्या आहे. हे सहसा 300-900 मधील संख्येद्वारे चित्रित केले जाते, जे त्यांच्या परतफेडीचा इतिहास, कर्जाचा इतिहास आणि बरेच काही यावर आधारित आहे. 

भारतात, चार परवानाकृत क्रेडिट माहिती ब्युरो आहेत - ट्रान्सयुनियन सिबिल, एक्सपेरियन, CRIF हाय मार्क आणि इक्विफॅक्स.

खराब किंवा कमी क्रेडिट स्कोअर अनेक प्रकारे प्रभावित होईल. यात समाविष्ट:

• क्रेडिट अर्ज नाकारले जात आहेत: जर तुमचा क्रेडिट स्कोअर कमी असेल आणि क्रेडिटचे खराब व्यवस्थापन करण्याचा इतिहास असेल तर बँका आणि इतर सावकार तुमचे क्रेडिट अर्ज नाकारण्याची शक्यता असते.
• कर्ज मिळवण्यात अडचण: खराब क्रेडिटसह, सावकारांना खात्री नसते की तुम्ही त्यांच्यावर डिफॉल्ट करणार नाही, ज्यामुळे कर्ज मंजूर करणे कठीण किंवा अशक्य होऊ शकते.
• उच्च-व्याजदर: तुमचा क्रेडिट स्कोअर कमी असल्याने, तुमच्याकडे जास्त जोखीम म्हणून पाहिले जाईल आणि तुमच्या कर्जावर तुमच्याकडून जास्त व्याजदर आकारले जातील.

खराब क्रेडिट असलेल्यांना क्रेडिट मिळवण्यात अनेक अडचणी येतात आणि त्यांना जास्त व्याजदर आणि इतर, पर्यायी आणि महाग वित्तपुरवठा पर्याय निवडण्यास भाग पाडले जाऊ शकते.

तुमच्या क्रेडिट स्कोअरची गणना करण्यात भूमिका बजावणारे अनेक घटक देखील आहेत. यात समाविष्ट:

• तुमच्या खात्यातील शिल्लक, गुंतवणूक आणि कोणताही डेबिट कार्ड वापर.
• तुमचे उत्पन्न, व्यवसाय, नियोक्ता किंवा रोजगार इतिहास (जरी काही सावकार अजूनही या माहितीचा विचार करू शकतात).
• तुमचे वय, वैवाहिक स्थिती, शैक्षणिक पातळी, राष्ट्रीयत्व, धर्म, तुम्ही कुठे राहता आणि इतर लोकसंख्याशास्त्रीय घटक.
• तुमचे वय, वैवाहिक स्थिती, शैक्षणिक पातळी, राष्ट्रीयत्व, धर्म, तुम्ही कुठे राहता आणि इतर लोकसंख्याशास्त्रीय घटक.
• क्रेडिट नाकारले जाणे, किंवा कर्ज किंवा क्रेडिट कार्ड अर्जांसाठी नाकारले जाणे.
• सॉफ्ट चौकशी, जेव्हा तुम्ही तुमचा स्वतःचा क्रेडिट रिपोर्ट तपासता किंवा इतरांकडून चौकशी (जसे की तुमची बँक तुमच्या क्रेडिट खात्यांचे पुनरावलोकन करते).

तुमच्या क्रेडिट स्कोअरवर परिणाम करणारे घटक तुम्हाला कळल्यानंतर, तुमच्या क्रेडिट स्कोअरवर कोणत्या कृतींचा नकारात्मक प्रभाव पडतो हे तुम्ही तपासण्यास सक्षम असाल. त्यापैकी काही खालीलप्रमाणे आहेत.

• पेमेंट गहाळ किंवा डिफॉल्ट - क्रेडिट बिले, कर्ज आणि ईएमआयवरील कोणतीही चुकलेली किंवा चुकलेली देयके तुमच्या क्रेडिट स्कोअरला हानी पोहोचवतील. याव्यतिरिक्त, तुमचे पेमेंट जितके जास्त उशीर होईल, तितका तुमच्या स्कोअरला अधिक त्रास होईल.
• तुमच्याकडे असलेली रक्कम - गहाणखत, क्रेडिट कार्ड शिल्लक, कार कर्ज, गृहकर्ज इत्यादींसह तुमच्याकडे असलेली एकूण रक्कम तुमच्या स्कोअरवर परिणाम करेल. तो जितका जास्त असेल तितका तुमचा स्कोअर कमी असू शकतो.
• तुमची क्रेडिट मर्यादा खूप जास्त वापरणे - आदर्शपणे, तुम्ही तुमचा क्रेडिट वापर 30% च्या खाली ठेवण्याचा प्रयत्न केला पाहिजे. याचा अर्थ असा की तुम्ही तुमच्या क्रेडिट मर्यादेपैकी फक्त 30% वापरण्याचा प्रयत्न केला पाहिजे, कारण जास्त वापरणे हे सूचित करू शकते की तुम्ही क्रेडिटवर खूप अवलंबून आहात.
• अल्पावधीत मोठ्या प्रमाणावर क्रेडिटसाठी अर्ज करणे - जेव्हा तुम्ही नवीन क्रेडिटसाठी अर्ज करता, तेव्हा तुमच्या क्रेडिट अहवालावर कठोर चौकशी नोंदवली जाते, जी दोन वर्षांसाठी फाइलवर असते. कमी कालावधीत अनेक चौकशी हे दर्शविते की तुमची आर्थिक स्थिती वाईट आहे आणि तुमचा स्कोअर कमी होऊ शकतो.
• तुमच्या क्रेडिट अहवालातील चुकांकडे दुर्लक्ष करणे - तुमच्या क्रेडिट अहवालातील त्रुटींमुळे तुमचा स्कोअर कमी होऊ शकतो, तुमचा स्वतःचा दोष नसल्यामुळे तुमच्या क्रेडिट स्कोअरचे नियमितपणे निरीक्षण करण्याचा प्रयत्न करा आणि अहवाल द्या.

तुमचा क्रेडिट स्कोअर का संघर्ष करत आहे हे जाणून घेतल्यास, तुमचा क्रेडिट स्कोअर सुधारणे खूप सोपे आहे. यास थोडा वेळ आणि मेहनत लागू शकते, परंतु तुमचा क्रेडिट स्कोअर 700 च्या वर जाण्यासाठी तुम्ही काही पावले उचलू शकता:

• तुमच्या क्रेडिट अहवालाचे नियमितपणे पुनरावलोकन करा जेणेकरून तुम्ही कोणत्याही चुका सुधारू शकाल.
• तुमची क्रेडिट कार्ड बिले, कर्ज आणि EMI वेळेवर भरा.
• तुमची कोणतीही देयके थकबाकी असल्यास, ती लवकरात लवकर पूर्ण करा.
• तुमच्या क्रेडिट मर्यादेचा जास्त वापर करू नका; तुमचा क्रेडिट वापर 30% च्या आत ठेवण्याचा प्रयत्न करा (तुमची क्रेडिट मर्यादा ₹10,000 असल्यास, ₹3,000 पेक्षा जास्त न वापरण्याचा प्रयत्न करा).
• कोणतीही नवीन क्रेडिट विनंती मर्यादित करा, जसे की एकाधिक कर्जे किंवा क्रेडिट कार्डसाठी अर्ज करणे, विशेषत: कमी कालावधीत.
• हे अगदी आवश्यक असल्याशिवाय, तुमची जुनी क्रेडिट कार्डे रद्द करू नका, कारण जुनी कार्डे सावकारांना खात्री देऊ शकतात की तुम्ही तुमची बिले वेळेवर भरत आहात.

क्रेडिट इतिहास नसताना आणि क्रेडिट स्कोअर नसल्याचा अर्थ असा नाही की तुमच्याकडे खराब क्रेडिट आहे, त्यामुळे चांगला क्रेडिट स्कोअर तयार करणे कठीण होऊ शकते.

जर तुम्ही कधीही क्रेडिट कार्ड वापरले नसेल, किंवा तुम्ही कधीही कर्ज घेतले नसेल, तर तुमचा क्रेडिट इतिहास नसेल. याचे कारण असे की बहुतेक क्रेडिट स्कोअरिंग मॉडेल तुमचा स्कोअर निर्धारित करण्यासाठी या क्रेडिट अहवालांचा वापर करतात. अशा प्रकारे, ही माहिती नसल्यास, ते गुण किंवा अहवाल तयार करू शकत नाहीत. 

अशा परिस्थितीत, क्रेडिट तयार करणे सुरू करण्यासाठी तुम्ही काय करू शकता ते येथे आहे:

• एक सुरक्षित क्रेडिट कार्ड मिळवा - एक सुरक्षित क्रेडिट कार्ड आहे जिथे तुम्ही नियमितपणे तुमची देय रक्कम भरता. तुमचे आधीच खाते असलेल्या बँकेत मुदत ठेवीतून एक काढण्याचा प्रयत्न करा. तुमची बँक क्रेडिट कार्डसाठी अर्ज करण्यासाठी तुम्हाला राखण्यासाठी आवश्यक असलेली किमान ठेव रक्कम सेट करेल.
• तुम्ही वेळेवर बिलांची परतफेड करू शकता याची खात्री करा - चांगला क्रेडिट इतिहास तयार करण्यासाठी, तुम्ही नियमित अंतराने तुमचे सर्व देय परतफेड करण्यास सक्षम असणे आवश्यक आहे.
• तुमच्या क्रेडिट कार्डच्या वापराचे निरीक्षण करा - तुमच्या क्रेडिट वर्तनाची तक्रार क्रेडिट ब्युरोला केली जाईल, तुम्ही तुमचे क्रेडिट कसे वापरता याचे निरीक्षण करा.
• दुसऱ्याच्या क्रेडिट कार्डवर अधिकृत वापरकर्ता बना – तुम्ही कुटुंबातील सदस्याच्या क्रेडिट कार्डवर अधिकृत वापरकर्ता म्हणून जोडले जाण्याची निवड देखील करू शकता. तुम्हाला या प्राथमिक कार्डधारकाच्या खात्याशी संलग्न कार्ड मिळू शकते आणि बिले वेळेवर भरली जातील याची खात्री करण्यासाठी ते जबाबदार असतील. हा वापर तुमचा क्रेडिट इतिहास सुरू करण्यात मदत करेल.
• जामीनदार/सह-अर्जदारासह कर्जासाठी अर्ज करा - जर तुम्हाला कर्जाची गरज असेल परंतु तुमच्याकडे अद्याप क्रेडिट इतिहास नसेल, तर गॅरेंटर किंवा सह-अर्जदाराकडे क्रेडिटसाठी अर्ज करा. हे तुमचे क्रेडिट रेकॉर्ड मजबूत करण्यात मदत करेल कारण कर्ज दोन्ही क्रेडिट अहवालांवर दिसून येईल. तथापि, परतफेडीसाठी जबाबदार असल्याचे लक्षात ठेवा, कारण डिफॉल्ट केवळ तुमच्या क्रेडिट स्कोअरवरच नाही तर इतर पक्षाच्या क्रेडिट स्कोअरवरही परिणाम करू शकतात.

एखाद्या व्यक्तीचा क्रेडिट स्कोअर त्यांच्या "क्रेडिट योग्यतेचे" मूल्यांकन करण्यासाठी वापरला जात असल्याने, कमी किंवा खराब स्कोअरमुळे तुमची कर्जे, व्याजदर, परतफेडीची वेळ आणि बरेच काही प्रभावित होऊ शकते. याचा तुमच्या वैयक्तिक आर्थिक स्थितीवर गंभीर परिणाम होत असला तरी, सुदैवाने, तुमची क्रेडिट पात्रता सुधारण्यासाठी तुम्ही अनेक पावले उचलू शकता.

तुमचा क्रेडिट स्कोअर कसा कार्य करतो आणि खराब क्रेडिट कशामुळे होते हे समजून घेण्यासाठी तुम्ही वेळ काढता तेव्हा, तुमचा क्रेडिट स्कोअर सुधारण्यासाठी, तुमची क्रेडिट जबाबदारीने व्यवस्थापित करण्यासाठी आणि अनेक अतिरिक्त संधी मिळण्यासाठी तुम्ही चांगल्या स्थितीत असाल.