क्रेडिट स्कोअर हा 300-900 मधील तीन-अंकी क्रमांक असतो जो बँका आणि इतर कर्ज देणार्‍या संस्था व्यक्ती किंवा व्यवसायांची "क्रेडिट योग्यता" तपासण्यासाठी वापरतात. हे कर्ज किंवा कर्जाच्या स्वरूपात कर्ज घेतलेल्या क्रेडिटची परतफेड करण्याच्या त्यांच्या क्षमतेचा संदर्भ देते.

चांगला क्रेडिट स्कोअर असणे महत्त्वाचे आहे, कारण ते संभाव्य सावकारांना कर्ज आणि इतर क्रेडिटसाठी विनंत्या मंजूर करण्यात अधिक आत्मविश्वास देऊ शकतात.

भारतात, चार क्रेडिट माहिती ब्युरो आहेत जे या क्रेडिट स्कोअरची गणना करतात - TransUnion CIBIL, Experian, CRIF High Mark आणि Equifax. रिझर्व्ह बँकेने या चारही कंपन्यांना ऑनलाइन क्रेडिट स्कोअर तपासणे सोपे करणे बंधनकारक केले आहे. त्यांना प्रत्येक वर्षी एक विनामूल्य क्रेडिट स्कोअर अहवाल प्रदान करणे देखील आवश्यक आहे.

1. थेट क्रेडिट ब्युरोच्या वेबसाइटवरून

वर नमूद केल्याप्रमाणे, क्रेडिट माहिती ब्युरो एक विनामूल्य क्रेडिट स्कोअर तपासण्याची परवानगी देईल. हे क्रेडिट ब्युरोच्या वेबसाइटद्वारे सहजपणे केले जाऊ शकते.

या चरणांचे पालन केले पाहिजे:

• पायरी 1: क्रेडिट रेटिंग कंपनीच्या वेबसाइटवर जा, जसे की CIBIL वेबसाइट किंवा CRIF हायमार्क वेबसाइट

• पायरी 2: तुमचे लॉगिन क्रेडेन्शियल्स वापरून लॉग इन करा किंवा नवीन खाते तयार करा. असे करण्यासाठी, तुम्हाला तुमचे नाव, संपर्क क्रमांक आणि ईमेल पत्ता वापरावा लागेल.

• पायरी 3: तुम्हाला तुमचा पॅन कार्ड, आधार कार्ड किंवा पासपोर्ट सारखा आयडी पुरावा देखील जोडावा लागेल

• चरण 4: एकदा हे पूर्ण झाल्यानंतर फॉर्म सबमिट करा.

• पायरी 5: त्यानंतर तुम्हाला तुमच्या नोंदणीकृत फोन नंबर आणि ईमेल आयडीवर एक OTP प्राप्त झाला पाहिजे जेणेकरून तुमची ओळख सत्यापित केली जाऊ शकते

• पायरी 6: एकदा सत्यापित केल्यानंतर, तुम्ही लॉग इन करू शकता आणि डॅशबोर्डवर जाऊ शकता

• पायरी 7: अतिरिक्त माहितीसाठी विचारले जाऊ शकते, जसे की तुमची कर्जे आणि क्रेडिट कार्डांबद्दलचे प्रश्न. 

• पायरी 8: हे पूर्ण झाल्यानंतर, तुम्ही तुमचा क्रेडिट स्कोअर स्क्रीनवर पाहू शकाल आणि तुमचा संपूर्ण क्रेडिट अहवाल तुमच्या नोंदणीकृत ईमेल-आयडीवर वितरित केला जाईल.

लक्षात ठेवा की या प्रकारचे मोफत खाते तुम्हाला वर्षातून फक्त एकदाच तुमचा क्रेडिट स्कोअर तपासण्याची परवानगी देईल. तुम्हाला तुमचा क्रेडिट स्कोअर अधिक वेळा तपासायचा असल्यास, तुम्ही सशुल्क खाते किंवा सशुल्क मासिक अहवालांसह असे करता.

2. तुमच्या बँकेकडून

अनेक बँका ग्राहकांना वर्षातून एकदा त्यांचा क्रेडिट स्कोअर त्यांच्या वेबसाइटद्वारे विनामूल्य तपासण्याची परवानगी देतात. तुम्ही तुमच्या बँकेला विचारू शकता की त्यांनी ही सुविधा दिली आहे का.

हे उपलब्ध असल्यास, तुम्हाला हे वैशिष्ट्य तुमच्या बँकेच्या नेटबँकिंग वेबसाइटवर किंवा बँकेच्या मोबाइल अॅपवर सापडेल.

3. तृतीय पक्ष अॅप्स वापरणे

असे काही अॅप्स आहेत जे नोंदणीकृत वापरकर्त्यांना त्यांचा क्रेडिट स्कोअर आणि क्रेडिट रिपोर्ट विनामूल्य तपासण्याची परवानगी देतात. या अॅप्सच्या सशुल्क आवृत्त्या तुम्हाला तुमच्या क्रेडिट प्रोफाइलमधील बदलांचे निरीक्षण करू देतात, दररोज अपडेट मिळवू शकतात आणि बरेच काही करू शकतात.

यापैकी काही अॅप्समध्ये हे समाविष्ट आहे:

• CIBIL – CIBIL अॅप चार मुख्य क्रेडिट ब्युरोपैकी एक आहे. हे तुम्हाला दर 24 तासांनी तुमचा CIBIL स्कोअर आणि क्रेडिट रिपोर्ट तपासू देते, तसेच तुमच्या क्रेडिट प्रोफाइलमधील बदल, अनुकूल कर्ज ऑफर आणि बरेच काही याबद्दल सूचना मिळवू देते. 

• Experian – एका प्रमुख क्रेडिट ब्युरोचे दुसरे अॅप, Experian अॅप नियमित क्रेडिट रिपोर्ट अपडेट्स आणि अॅलर्टसह क्रेडिट मॉनिटरिंग ऑफर करते. 

• मिंट - मिंट अॅप वापरकर्त्यांना त्यांच्या वित्ताचा मागोवा घेऊ देते, तसेच क्रेडिट स्कोअर विश्लेषण आणि क्रेडिट अलर्ट प्रदान करते. त्यांचे स्कोअर इक्विफॅक्सच्या गुणांवर आधारित आहेत. 

• OneScore – OneScore अॅप तुम्हाला CIBIL आणि Experian कडून तुमचा क्रेडिट स्कोअर तपासू देतो आणि तुमचा क्रेडिट स्कोअर कसा सुधारायचा याच्या टिप्स आणि बदलांबद्दल सूचना देखील देतो.

• IndiaLends – IndiaLends हे भारतातील पहिले क्रेडिट स्कोअर आणि विश्लेषण अॅप होते. हे अॅप तुम्हाला तुमचा क्रेडिट स्कोर मोफत मिळवण्यात मदत करते

• क्रेडिट मंत्री - क्रेडिट मंत्री हे एक अॅप आहे जे तुम्हाला क्रेडिट विश्लेषण आणि विनामूल्य क्रेडिट स्कोअर प्रदान करते

• क्रेडिटस्मार्ट - क्रेडिटस्मार्ट हे एक ऑनलाइन प्लॅटफॉर्म आहे जे तुमच्या क्रेडिट स्कोअरची गणना करते, दैनंदिन अपडेट्स, आर्थिक सिक्युरिटीजची माहिती आणि बरेच काही प्रदान करते.

• ETMoney – ETMoney अॅप वापरकर्त्यांना त्यांचा स्कोअर कळू देतो, त्यात सुधारणा करण्यासाठी अंतर्दृष्टी मिळवू देतो आणि तुमच्या स्कोअरशी जुळणार्‍या कर्जाच्या ऑफर देखील देऊ शकतो.

व्यक्तींना 300-900 पर्यंतचे क्रेडिट स्कोअर नियुक्त केले जात असल्याने, भारतात, व्यवसाय आणि कंपन्यांना 1 ते 10 पर्यंत समान श्रेणी दिली जाते. या प्रकरणात, 1 सर्वोत्तम संभाव्य रँक आहे, तर 10 सर्वात वाईट आहे. तथापि, 1-4 मधील कोणतीही रँक चांगली मानली जाते.

आणि ज्या प्रकारे व्यक्ती त्यांचे क्रेडिट स्कोअर तपासू शकतात, कंपन्या त्यांचा कंपनी क्रेडिट रिपोर्ट (सीसीआर) तपासू शकतात. लक्षात ठेवा की हे अहवाल सामान्यतः विनामूल्य प्रदान केले जात नाहीत, परंतु थोडे शुल्क आवश्यक आहे.

CIBIL वेबसाइटद्वारे CCR तपासण्यासाठी खालील पायऱ्या आहेत:

• पायरी 1: क्रेडिट रेटिंग कंपनीच्या वेबसाइटला भेट द्या, जसे की CIBIL वेबसाइट

• पायरी 2: आवश्यक तपशीलांसह प्रदान केलेला फॉर्म भरा, जसे की कायदेशीर घटना, नोंदणीकृत पत्ता आणि कंपनीचा संपर्क तपशील आणि CCR ची विनंती करणाऱ्या अर्जदाराचे नाव आणि तपशील आणि कोणतीही अतिरिक्त माहिती.

• पायरी 3: डेबिट कार्ड, क्रेडिट कार्ड किंवा नेट बँकिंग वापरून आवश्यक पेमेंट करा.

• चरण 4: एकदा हे पूर्ण झाल्यानंतर, तुम्हाला एक अद्वितीय नोंदणी आयडी आणि व्यवहार आयडी नियुक्त केला जाईल ज्याचा वापर पुढील चरणांमध्ये प्रवेश करण्यासाठी आणि ट्रॅक करण्यासाठी केला जाऊ शकतो.

• पायरी 5: तुम्हाला पुढील गोष्ट करावी लागेल ती म्हणजे तुमचे KYC दस्तऐवज अपलोड करणे.

• पायरी 6: हे पूर्ण झाल्यानंतर, तुम्हाला तुमच्या नोंदणीकृत ईमेल-आयडीवर CCR आणि CIBIL रँक मिळेल.