अंनुअल इन्फॉर्मशन स्टेटमेंट (AIS) सह एका विशिष्ट वर्षासाठी सर्व करदात्यांची माहिती राखण्याचे भारत सरकारचे उद्दिष्ट आहे. त्यामध्ये करदात्यांची मिळकत, त्यांचे आर्थिक व्यवहार, आयकर कार्यवाही, कर तपशील इत्यादी सर्व डेटा असतो. हे प्रत्येक प्रकारच्या माहितीसाठी नोंदवलेले मूल्य आणि सुधारित मूल्य दोन्ही राखण्यासाठी आहे.

तुम्ही तुमच्या AIS स्थिती आणि डेटाबद्दल चिंतित आहात? त्यानंतर, या लेखाची भूमिका, वैशिष्ट्ये आणि तुमचा डेटाबेस तपासण्याचे मार्ग जाणून घेण्यासाठी या लेखाच्या शेवटपर्यंत वाचा.

आयकर विभागाने नोव्हेंबर 2021 मध्ये AIS चे एक नवीन वैशिष्ट्य सुरू केले, जे अंनुअल इन्फॉर्मशन स्टेटमेंट आहे. त्यात TDS आणि आर्थिक वर्षात (FY) करदात्याने केलेल्या काही विशिष्ट आर्थिक व्यवहारांचा डेटा समाविष्ट असतो. AIS ही फॉर्म 26 AS ची विस्तारित आवृत्ती आहे. AIS हे एक सर्वसमावेशक विधान आहे ज्यामध्ये उत्पन्न, गुंतवणूक आणि खर्च यांचा समावेश असलेल्या आर्थिक व्यवहारांचा समावेश होतो. सरकारने खालील उद्देशांसह AIS सुरू केले.

• ऑनलाइन फीडबॅक घेताना ते करदात्याला संपूर्ण माहिती प्रदर्शित करेल.
• सरकारची अपेक्षा आहे की ते ऐच्छिक अनुपालन आणि रिटर्नच्या आगाऊ प्रीफिलिंगला प्रोत्साहन देईल.
• ते करदात्यांच्या गैर-अनुपालनाची ओळख करून देईल आणि त्यास प्रतिबंध करेल. 

[स्रोत]

ही माहिती कव्हर करण्यासाठी AIS प्रामुख्याने फॉर्म क्रमांक 26AS वर लक्ष केंद्रित करते. माहितीच्या प्रकारांमध्ये एखाद्या व्यक्तीच्या आर्थिक वर्षातील आर्थिक व्यवहारांचा समावेश होतो. हे खालीलपैकी काही प्रकारच्या माहितीशी संबंधित असू शकते.

• TDS आणि TCS : TDS/TCS चा माहिती कोड, माहिती मूल्य आणि माहितीचे वर्णन समाविष्ट आहे.
• निर्दिष्ट आर्थिक व्यवहार (SFT) : SFT अंतर्गत अहवाल देणारी संस्था, SFT कोड, माहिती मूल्य आणि माहितीचे वर्णन येथे आढळू शकते.
• कर भरणा : कर भरणा डेटा, जसे की स्वयं-मूल्यांकन कर आणि आगाऊ कर, AIS मध्ये उपलब्ध केले जातात.
• परतावा आणि मागणी : यामध्ये परतावा सुरू केलेला (AY आणि रक्कम) आणि वाढलेली मागणी आणि आर्थिक वर्षात माहिती असते.
• इतर माहिती : यामध्ये प्रामुख्याने परताव्यावरील व्याज, परकीय चलनाची खरेदी, परकीय प्रेषण, परिशिष्ट-II पगार इत्यादी डेटाचा समावेश होतो. 

[स्रोत]

आयकर विभागाकडून या नवीन जोडण्याबद्दल सर्व काही शिकत असताना, तुम्ही AIS च्या वैशिष्ट्यांबद्दल अधिक जाणून घेण्यासाठी उत्सुक असले पाहिजे. AIS ची ही ठळक वैशिष्ट्ये आणि जबाबदाऱ्या जाणून घेण्यासाठी तुम्ही खालील विभागाचा संदर्भ घेऊ शकता.

• यात व्याज, लाभांश, म्युच्युअल फंड व्यवहार, सिक्युरिटीज व्यवहार, परदेशी प्रेषण माहिती आणि इतर संबंधित तपशीलवार माहिती समाविष्ट आहे.
• आयटीआर फाइलिंग प्रक्रिया सुलभ करण्यासाठी करदाता माहिती सारांश (TIS) AIS अंतर्गत या डेटाचा सारांश देते.
• आयटीआर दाखल करण्यापूर्वी करदात्याला या वेबसाइटवरून PDF, JSON आणि CSV फाइल फॉरमॅटमध्ये माहिती डाउनलोड करण्यास सक्षम करते.
• ते AIS च्या माहितीवर ऑनलाइन फीडबॅक देऊ शकतात.
• शिवाय, AIS युटिलिटी करदात्यांना त्यांचा डेटा डाउनलोड करण्यास सक्षम करते 

[स्रोत]

आता तुम्हाला AIS तयार करण्याचा उद्देश आणि वैशिष्ट्ये समजली आहेत, तुम्ही करदात्याच्या दृष्टीकोनातून AIS च्या फायद्यांबद्दल विचार करत असाल. तुम्ही भारताचे करदाते नागरिक असल्यास, तुम्हाला दरवर्षी इन्कम टॅक्स रिटर्न्स (ITR) भरण्याची धडपड माहीत आहे. आयकर विभाग एआयएस समाविष्ट करून ते अधिक सरळ करते. आगाऊ कर आवश्यकतांचे मूल्यांकन करताना आणि कर रिटर्न भरताना, AIS ही एक महत्त्वपूर्ण मदत आहे.

उत्पन्न आणि गुंतवणुकीचे तपशील भरण्याच्या अनावश्यक अडचणी AIS सह सुलभ केल्या आहेत, कारण करदात्यासाठी हे एक रेडिमेड स्मरणपत्र आहे. अशा प्रकारे, तुमचा वार्षिक ITR भरताना उत्पन्न आणि कर आकारणी संबंधी सर्व माहिती गोळा करताना तुम्हाला आता कमी आव्हानाचा सामना करावा लागेल.

शिवाय, कर रोखले गेले आहेत की नाही याची पर्वा न करता AIS उत्पन्न तपशीलांचा अहवाल देते. पूर्वी, 26AS मध्‍ये हे कळवण्‍याचे कोणतेही पर्याय नसल्‍याने करदात्यांनी व्‍याज उत्पन्नाचा अहवाल देणे चुकवले होते. तथापि, आता ते एका आर्थिक वर्षात कमावलेल्या सर्व उत्पन्नाच्या दृश्यमानतेसह याचा अहवाल देऊ शकतील.

आता तुम्हाला AIS वैशिष्ट्ये आणि फायद्यांबद्दल सर्व माहिती आहे, तुम्ही या प्लॅटफॉर्मवर तुमचा डेटा तपासण्यासाठी प्रक्रियांवर विचार करणे आवश्यक आहे. तुमचा AIS डेटा तपासण्यासाठी तुम्ही खालील पायऱ्यांमधून जाऊ शकता.

• पायरी 1 : तुमच्या आयकर ई-फायलिंग पोर्टलला भेट द्या आणि लॉग इन करा. तुम्हाला तुमच्या प्रोफाइलवर पुनर्निर्देशित केले जाईल.
• पायरी 2 : वरच्या बाजूला असलेल्या अंनुअल इन्फॉर्मशन स्टेटमेंट (AIS) बटणावर क्लिक करा
• पायरी 3 : तुम्हाला AIS मुख्यपृष्ठावर पुनर्निर्देशित करणारा एक पॉप-अप दिसेल. 'प्रोसीड' बटणावर क्लिक करा.
• पायरी 4 : अनुपालन पोर्टलवर पुनर्निर्देशित केल्यावर, तुम्हाला मुख्यपृष्ठावर करदात्याची माहिती सारांश (TIS) आणि अंनुअल इन्फॉर्मशन स्टेटमेंट (AIS) दिसेल.
• पायरी 5 : तुम्हाला या चरणात आर्थिक वर्ष निवडण्याची आवश्यकता आहे. एकदा तुम्हाला डेटा सापडला की, तुम्ही संबंधित टाइलवर क्लिक करून PDF किंवा JSON फॉरमॅटमध्ये डाउनलोड करू शकता.

अशा प्रकारे, तुम्ही बघू शकता, आयकर कायदा, 1961 अंतर्गत AIS ही एक मौल्यवान जोड आहे. हे सरकार आणि करदाते दोघांनाही आर्थिक वर्षातील आर्थिक क्रियाकलाप आणि व्यवहारांचा मागोवा ठेवण्यास सक्षम करते. शिवाय, तुमचा वार्षिक ITR भरताना, सर्व माहिती अगोदरच मांडताना त्याची महत्त्वपूर्ण मदत होऊ शकते. 

[स्रोत]

माहिती दोन भागांमध्ये प्रदर्शित केली जाते, भाग A आणि B.

भाग A मध्ये सामान्य माहिती समाविष्ट आहे

• नाव
• जन्मतारीख/नियोजन/निर्मिती
• पॅन
• मुखवटा घातलेला आधार क्रमांक
• करदात्याचे संपर्क तपशील

भाग B मध्ये खालील गोष्टींचा समावेश आहे

• TDS/TCS माहिती
• SFT माहिती
• कर भरणे
• मागणी आणि परतावा
• इतर माहिती जसे की परताव्यावरील व्याज, बाह्य विदेशी प्रेषण, विदेशी चलनाची खरेदी इ.

अशा प्रकारे, तुम्ही बघू शकता, आयकर कायदा, 1961 अंतर्गत AIS ही एक मौल्यवान जोड आहे. हे सरकार आणि करदाते दोघांनाही आर्थिक वर्षातील त्यांच्या आर्थिक क्रियाकलाप आणि व्यवहारांचा मागोवा ठेवण्यास सक्षम करते. शिवाय, तुमचा वार्षिक ITR भरताना, सर्व माहिती अगोदरच मांडताना त्याची महत्त्वपूर्ण मदत होऊ शकते. 

[स्रोत]