इन्कम टॅक्स अ‍ॅक्टचे सेक्शन 54EC: लॉन्ग टर्म कॅपिटल गेन्सवरील डिडक्शनबाबत स्पष्टीकरण
इन्कम टॅक्स अ‍ॅक्टचे सेक्शन 54EC व्यक्तींना लॉन्ग टर्म कॅपिटल गेनवर टॅक्स सूटचा क्लेम करून स्पेसिफिक कॅपिटल गेन बॉड्सवर लॉन्ग टर्म कॅपिटल अ‍ॅसेटच्या विक्रीतून होणारा प्रॉफिट इन्वेस्ट करून टॅक्स लायबिलिटी कमी करण्याची परवानगी देते. याबद्दल अधिक माहिती जाणून घेण्यासाठी, वाचत रहा.
सेक्शन 54EC काय आहे?
ITA च्या सेक्शन 54EC मध्ये नमूद केले आहे की जर एखाद्या इन्वेस्टरने लॉन्ग टर्म कॅपिटल अ‍ॅसेट विकून मालमत्ता मिळवली - हे किंवा इममुव्हेबल प्रॉपर्टी, आणि सेलच्या तारखेपासून 6 महिन्यांच्या आत लॉन्ग टर्म स्पेसिफाइड अ‍ॅसेटमध्ये इन्वेस्ट केले तर ते कॅपिटल गेन टॅक्स सूटसाठी पात्र आहे. दिलेल्या आर्थिक वर्षात या बाँड्समधील इन्वेस्टमेंटची जास्तीत जास्तची लिमिट ₹50,00,000 आहे.
सेक्शन 54EC अंतर्गत टॅक्समध्ये सूटचा क्लेम करण्यासाठी पात्रता निकष काय आहेत?
खालील निकषांची पूर्तता केल्यानंतर टॅक्सपेअरना इन्कम टॅक्स अ‍ॅक्टच्या सेक्शन 54EC अंतर्गत टॅक्समध्ये फायदे मिळू शकतात:
- व्यक्तींनी लॉन्ग टर्म कॅपिटल अ‍ॅसेटमध्ये इन्वेस्ट करणे आवश्यक आहे आणि त्यातून होणारा प्रॉफिट लॉन्ग टर्म कॅपिटल गेन आहे.
- इन्वेस्टरनी 1 एप्रिल 2000 नंतर त्या लॉन्ग टर्म कॅपिटल अ‍ॅसेटमध्ये इन्वेस्ट करणे आवश्यक आहे.
- आधी नमूद केल्याप्रमाणे, लॉन्ग टर्म कॅपिटल अ‍ॅसेट विकून मिळालेला प्रॉफिट, पूर्ण किंवा आंशिक, लॉन्ग टर्म कॅपिटल स्पेसिफाइड अ‍ॅसेटवर खर्च करणे आवश्यक आहे.
- सेक्शन 54EC अंतर्गत व्यक्तींनी खालील कॅपिटल गेन बॉड्समध्ये इन्वेस्ट करणे आवश्यक आहे:
- REC किंवा रुरल इलेक्ट्रीफिकेशन कॉर्पोरेशन लिमिटेड-जारी केलेले बॉड्स
- NHAI किंवा नॅशनल हायवे अथॉरिटी ऑफ इंडिया बॉण्ड्स- जारी केलेले बॉड्स
- PFC किंवा पॉवर फायनान्स कॉर्पोरेशन लिमिटेड-जारी केलेले बॉड्स
- IRFC किंवा इंडियन रेल्वे फायनान्स कॉर्पोरेशन लिमिटेड-जारी केलेले बॉड्स
- सरकार-समर्थित पायाभूत सुविधा कंपन्या हे बॉड्स जारी करतात आणि त्यामुळे यत रिस्कचे फॅक्टर्स कमी असतात. मॅच्युरिटीपूर्वी व्यक्ती या बॉड्सची पूर्तता करू शकतात. शिवाय, हे लिस्टेड बॉड्स नाहीत आणि म्हणून व्यक्तींना हे बॉड्स विकण्याचा अधिकारही नाही.
- जर व्यक्तींनी वर नमूद केलेल्या बॉड्समध्ये कॅपिटल गेन इन्वेस्ट केले असेल तर सेक्शन 80C अंतर्गत ते टॅक्सवरील डिडक्शनचा लाभ घेऊ शकत नाहीत.
सेक्शन 54EC अंतर्गत कॅपिटल गेन बॉड्सचा लॉक-इन कालखंड काय आहे?
कॅपिटल गेन बॉड्सचा लॉक-इन कालखंड 5 वर्षांचा आहे. एप्रिल 2018 पूर्वी, लॉक-इन कालखंड 3 वर्षांचा होता.
कॅपिटल गेन बॉड्सच्या लॉक-इन कालखंडासंबंधित खालील फॅक्टर्सचा विचार करा:
- जर व्यक्तींनी हे बॉड्स मॅच्युरिटी कालावधीपूर्वी कॅशमध्ये ट्रान्सफर केली किंवा त्याची पूर्तता केली, तर हे बॉड ITA च्या या सेक्शन अंतर्गत टॅक्समध्ये सूटसाठी पात्र ठरणार नाही. हे बॉड्स रिडीम करण्यापूर्वी किंवा ट्रान्सफर करण्यापूर्वी व्यक्तींनी आर्थिक वर्षात मिळवलेले लॉन्ग टर्म कॅपिटल गेन मानले जातील.
- जर व्यक्तींना अशा लॉन्ग टर्म स्पेसिफाइड अ‍ॅसेटच्या सुरक्षिततेवर लोन मिळवायचे असेल, तर याचा अर्थ असा होतो की त्यांनी लोन घेतलेल्या तारखेला अशा बॉड्सची पूर्तता केली आहे.
सेक्शन 54EC अंतर्गत टॅक्स फायद्याचा लाभ घेण्यासाठी अतिरिक्त परिस्थिती कोणती आहे?
खालील परिस्थिती लक्षात घ्या ज्यात व्यक्ती वर नमूद केलेल्या परिस्थितींव्यतिरिक्त टॅक्स सूटचा क्लेम करू शकतात:
जर दोन व्यक्तींनी जॉइंटली बॉड खरेदी केला
एखाद्या अ‍ॅसेसीने मूळ अ‍ॅसेटच्या विक्रीतून मिळालेल्या प्रॉफिटचा वापर करून दुसऱ्या सदस्यासोबत बॉड खरेदी केला असे समजा. या केसमध्ये, ती व्यक्ती लॉन्ग टर्म कॅपिटल गेनवर सेक्शन 54EC अंतर्गत टॅक्समध्ये सूटचा क्लेम करू शकते.
डेप्रीसिएबल अ‍ॅसेटवर इन्वेस्टमेंट
जर एखाद्या व्यक्तीने 36 महिन्यांपेक्षा जास्त काळ त्याचे स्वतःचे असलेले डेप्रीसिएबल अ‍ॅसेट विकले, तर डेप्रीसिएबल ट्रान्सफर केल्यापासून मिळणारा गेन STCG म्हणून गणला जातो. याचे कारण असे की डेप्रीसिएबल अ‍ॅसेट हे शॉर्ट टर्म कॅपिटल अ‍ॅसेट मानले जाते. आणि सेक्शन 54EC अंतर्गत सूटसाठी क्लेम करण्यासाठी हा गेन लॉन्ग टर्म कॅपिटल अ‍ॅसेटच्या ट्रान्सफरमधून असणे आवश्यक आहे. त्यामुळे व्यक्ती 54EC अंतर्गत सूटसाठी क्लेम करू शकत नाहीत
इन्स्टॉलमेंट
असे प्रॉफिट इन्स्टॉलमेंट मिळाल्याच्या तारखेपासून 6 महिन्यांच्या आत लॉन्ग टर्म स्पेसिफाइड अ‍ॅसेटवर अ‍ॅसेसी जास्त मुदत असलेले कॅपिटल गेन इन्वेस्टमेंट करतो. अशा केसमध्ये, तो किंवा ती लॉन्ग टर्म कॅपिटल अ‍ॅसेटवर खर्च केलेल्या कॅपिटल गेनवर सूट मागू शकतात.
लॉन्ग टर्म कॅपिटल अ‍ॅसेटला अ‍ॅक्सेस नाही
जर एखादी व्यक्ती लॉन्ग टर्म कॅपिटल अ‍ॅसेटच्या विक्रीतून होणारे कॅपिटल गेन ITA च्या सेक्शन 54EC अंतर्गत नमूद केलेल्या लॉन्ग टर्म स्पेसिफाइड बॉड्सवर आणि त्यांच्या अनुपलब्धतेमुळे 6 महिन्यांच्या आत इन्वेस्ट करू शकत नसेल, तर तो किंवा ती सूटसाठी क्लेम करू शकतात. जेव्हा ती व्यक्ती 6 महिन्यांच्या आत लॉन्ग टर्म स्पेसिफाइड अ‍ॅसेटवर कॅपिटल गेन इन्वेस्ट करण्यासाठी असमर्थतेचे कायदेशीर कारण प्रदान करते तेव्हा हे वैध असते. व्यक्तीला बॉड्स उपलब्ध झाल्यावर खरेदी केल्यानंतर होणारे प्रॉफिट इन्वेस्ट करणे देखील आवश्यक आहे.
सबस्क्रिप्शन क्लोज असल्यास
सबस्क्रिप्शन क्लोजरमुळे 6 महिन्यांच्या समाप्तीनंतर एखाद्या व्यक्तीने लॉन्ग टर्म स्पेसिफाइड अ‍ॅसेट इन्वेस्ट केल्यास, ती इन्वेस्टमेंट अमाऊंट ITA च्या सेक्शन 54EC अंतर्गत सूट मिळण्यास पात्र असते.
सेक्शन 54EC अंतर्गत स्पेसिफाइड बॉड्समध्ये इन्वेस्ट कसे करावे?
व्यक्ती जास्त मुदत असलेले स्पेसिफाइड अ‍ॅसेट फिजिकल किंवा डीमॅट फॉर्ममध्ये खरेदी करू शकतात. या बॉड्समध्ये इन्वेस्ट करण्यासाठी आणि कमी टॅक्स लायबिलिटीसाठी खाली नमूद केलेल्या स्टेप फॉलो करा:
- स्टेप 1: अशा बॉड्सच्या इशुअरच्या संबंधित ऑफिशिअल पोर्टलला भेट द्या. "डाउनलोड" पेजवर उपलब्ध "डायरेक्ट" टॅब सिलेक्ट करा.
- स्टेप 2: व्यक्ती त्यांना डाउनलोड करू इच्छित असलेल्या फॉर्मची संख्या निवडू शकतात. कॅप्चा टाइप करा आणि डाउनलोड करण्यासाठी प्रोसिड करा.
- स्टेप 3: फॉर्म झिप फॉरमॅटमध्ये डाउनलोड केला जातो, त्यामुळे त्यानुसार फाइल्स एक्सट्रॅक्ट करा आणि फॉर्म प्रिंट करा.
- स्टेप 4: चेक किंवा डिमांड ड्राफ्ट आणि डेजिग्नेटेड बँकेच्या ब्रांचचे अ‍ॅडिशनल एनक्लोजर अटॅच करा. किंवा, संबंधित खात्यात NEFT किंवा RTGS द्वारे देखील अमाऊंट ट्रान्सफर करू शकता. या NEFT सुविधेचा लाभ घेण्यासाठी व्यक्तींनी अ‍ॅप्लीकेशन फॉर्म भरून पेमेंट डिटेल्स आणि UTR क्रमांक नमूद करणे आवश्यक आहे.
सेक्शन 54EC अंतर्गत टॅक्समध्ये सूटचे मूल्यांकन कसे करावे?
कॅलक्युलेशन समजण्यासाठी, खालील उदाहरण बघुया-
श्री अमर यांनी मालमत्तेच्या अ‍ॅक्विझिशननंतर 42 महिन्यांनी ₹ 70,00,000 मध्ये इमुव्हेबल मालमत्ता विकली. ₹ 46,00,000 ही इंडेक्स अ‍ॅक्विझिशन कॉस्ट असून ₹ 10,00,000 ही इंडेक्स इमप्रुव्हमेंट कॉस्ट आहे. अशा प्रकारे, श्री अमर खाली नमूद केलेल्या इन्वेस्टमेंटमुळे इन्कम टॅक्स अ‍ॅक्टच्या सेक्शन 54EC अंतर्गत टॅक्स लायबिलिटीवर सेविंग केल्यानंतर टॅक्सेबल कॅपिटल गेन कॅलक्युलेट करतील:
- केस 1: त्यांनी रुरल इलेक्ट्रिफिकेशन कॉर्पोरेशन लिमिटेडने जारी केलेल्या बॉड्समध्ये 6 महिन्यांत ₹14,00,000 इन्वेस्ट केले
- केस 2: नॅशनल हायवे ऑथॉरिटी ऑफ इंडियाने जारी केलेल्या बॉड्समध्ये 6 महिन्यांत ₹ 8,00,000 इन्वेस्ट केले
REC बॉड्समध्ये ₹ 14,00,000 च्या इन्वेस्टमेंटचे कॅलक्युलेशन (6 महिन्यांत)
| कॅलक्युलेशनचे तपशील | कॅलक्युलेट करायची अमाऊंट |
|---|---|
| इममुव्हेबल मालमत्तेची सेलिंग अमाऊंट | ₹ 70,00,000 |
| डीडक्ट: इंडेक्स अ‍ॅक्विझिशन कॉस्ट | ₹ 46,00,000 |
| डीडक्ट: इंडेक्स इम्प्रुव्हमेंट कॉस्ट | ₹ 10,00,000 |
| टोटल LTCG | ₹ 14,00,000 |
| डीडक्ट: रुरल इलेक्ट्रिफिकेशन कॉर्पोरेशन लिमिटेडद्वारे जारी केलेल्या बॉड्समधील इन्वेस्टमेंट | ₹ 14,00,000 |
| लॉन्ग टर्म कॅपिटल गेनची अमाऊंट जी टॅक्सेबल आहे | 0 |
NHAI बॉड्समध्ये ₹ 8,00,000 च्या इन्वेस्टमेंटचे कॅलक्युलेशन (6 महिन्यांत)
| कॅलक्युलेशनचे तपशील | कॅलक्युलेट करायची अमाऊंट |
|---|---|
| इममुव्हेबल मालमत्तेची सेलिंग अमाऊंट | ₹ 70,00,000 |
| डीडक्ट: इंडेक्स अ‍ॅक्विझिशन कॉस्ट | ₹ 46,00,000 |
| डीडक्ट: इंडेक्स इम्प्रुव्हमेंट कॉस्ट | ₹ 10,00,000 |
| टोटल LTCG | ₹ 14,00,000 |
| डीडक्ट: भारतीय नॅशनल हायवे ऑथॉरिटीने जारी केलेल्या बॉड्समधील इन्वेस्टमेंट | ₹ 8,00,000 |
| लॉन्ग टर्म कॅपिटल गेनची अमाऊंट जी टॅक्सेबल आहे | ₹ 6,00,000 |
आधी नमूद केल्याप्रमाणे, जर एखाद्या व्यक्तीने स्पेसिफाइड बॉडची पूर्तता केली आणि मॅच्युरिटी कालखंड पूर्ण होण्यापूर्वी ते कॅशमध्ये कन्वर्ट केले, तर ज्या आर्थिक वर्षात बॉडची पूर्तता केली गेली असेल त्या आर्थिक वर्षासाठी इन्वेस्टमेंटची अमाऊंट टॅक्सेबल असते.
अशा प्रकारे, इन्कम टॅक्स अ‍ॅक्टचे सेक्शन 54EC टॅक्सपेअरना उपरोक्त विशिष्ट घटकाची पूर्तता करून त्यांचे टॅक्स बर्डन कमी करण्यास मदत करते.
वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न
इन्कम टॅक्स अ‍ॅक्टच्या सेक्शन 54EC अंतर्गत स्पेसिफाइड बॉड्सचा इंटरेस्ट रेट काय आहे?
इन्कम टॅक्स अ‍ॅक्टच्या सेक्शन 54EC अंतर्गत स्पेसिफाइड बॉड्सचा इंटरेस्ट 5% प्रतिवर्ष आहे.
जर टॅक्सपेअरने सेक्शन 54EC अंतर्गत स्पेसिफाइड बॉड्समध्ये 6 महिन्यांनंतर इन्वेस्ट केले तर काय होईल?
जर टॅक्सपेअरने 6 महिन्यांची मुदत संपल्यानंतरही लॉन्ग टर्म कॅपिटल बॉडमध्ये इन्वेस्ट केले, तर ती अमाऊंट विशिष्ट परिस्थितीशिवाय टॅक्समध्ये सूट मिळण्यास पात्र नाही. उदाहरणार्थ, बॉडचे सबस्क्रिप्शन क्लोज झाल्यावर ते अ‍ॅप्लीकेबल आहे.