ITR भरला नाही तर काय होईल?
वार्षिक आर्थिक वर्षासाठी प्राप्तिकर भरला नाही, तर कदाचित सरकार तुम्हाला खेचून घेईल. तसेच, या आदेशांचे पालन न करणे ही एक बेकायदेशीर प्रथा आहे कारण तुम्हाला स्थलांतरित किंवा कर्ज सुरक्षित करण्याची आवश्यकता असल्यास ते तुमच्यावर विपरीत परिणाम करू शकते.
त्यामुळे आयटीआर (इन्कम टॅक्स रिटर्न) न भरल्यास दंड भरावा लागतो याची सर्व नागरिकांनी जाणीव ठेवावी.
हा लेख विविध दंड, तारखा आणि इन्कम टॅक्स न भरण्याचे परिणाम पाहणार आहे. “मी भारतात इन्कम टॅक्स भरला नाही तर काय?” याचे उत्तर शोधण्यासाठी तुम्ही पुढे वाचू शकता.
आर्थिक वर्ष 2022-23 (AY 2023-24) साठी प्राप्तिकर भरण्याच्या तारखा कोणत्या आहेत?
| टॅक्सपेअरची कॅटेगरी | टॅक्स फाइलिंगची अंतिम तारीख - आर्थिक वर्ष 2022-23 |
|---|---|
| वैयक्तिक/हिंदू अविभक्त कुटुंब/AOP/BOI (कोणतेही ऑडिट आवश्यक नाही) | 31 जुलै 2023 |
| ऑडिटिंग आवश्यक असलेले व्यवसाय | 31 ऑक्टोबर 2023 |
| ज्या बिझनेसना ट्रान्सफर मूल्य निर्धारण रीपोर्ट आवश्यक आहे | 30 नोव्हेंबर 2023 |
| 30 नोव्हेंबर 2023 | 31 डिसेंबर 2023 |
| विलंब/उशीरा आयटीआर | 31 डिसेंबर 2023 |
16 जुलै 2023 पर्यंत या तारखांना कोणतीही मुदतवाढ देण्यात आलेली नाही. आर्थिक वर्ष 2023-24 च्या तारखा अजून जाहीर करायच्या आहेत.
आर्थिक वर्ष 2023-24 साठी आगाऊ कर हप्ते भरण्याच्या तारखा काय आहेत?
आर्थिक वर्षाच्या शेवटी इन्कम टॅक्स म्हणून एकरकमी रक्कम भरण्याऐवजी, करदाते तुम्ही कमावल्याप्रमाणे हप्त्यांच्या स्वरूपात आगाऊ उत्पन्न भरणे निवडू शकतात. याला अॅडव्हान्स टॅक्स म्हणतात.
आगाऊ कर भरण्यासाठी देय तारखा प्राप्तिकर विभागाद्वारे प्रदान केल्या आहेत, ज्या खालीलप्रमाणे आहेत:
| आर्थिक वर्ष 2023-24 ची अंतिम तारीख किंवा अॅडव्हान्स टॅक्स फाइलिंगची तारीख | अनुपालनाचे स्वरूप | भरलेला टॅक्स |
| 15 जून 2023 | पहिला हप्ता | टॅक्स लायबिलिटीचे 15% |
| 15 सप्टेंबर 2023 | दुसरा हप्ता | टॅक्स लायबिलिटीचे 45% |
| 15 डिसेंबर 2023 | तिसरा हप्ता | टॅक्स लायबिलिटीचे 75% |
| 15 मार्च 2024 | चौथा हप्ता | टॅक्स लायबिलिटीचे 100% |
| 15 मार्च 2024 (स्त्रोत) | अनुमानित स्कीम | टॅक्स लायबिलिटीचे 100% |
ITR भरण्याचे महत्त्व काय आहे?
एक जबाबदार आणि सुसंगत नागरिक म्हणून, एखाद्याने कर रिटर्न भरणे आवश्यक आहे. आयटीआर दाखल करण्याचे फायदे आणि महत्त्व खाली सूचीबद्ध केले आहे:
- दंड टाळण्यासाठी : कर विभाग कलम 234F अंतर्गत कर भरत नसलेल्या व्यक्तींवर भारी दंड आकारतो. फक्त ITR डेडलाईन चुकवल्याबद्दल दंड भरणे ही सरासरी व्यक्तीला भरण्याची खूप मोठी किंमत वाटते.
- बँकेकडून कर्ज मिळविण्यासाठी : घर/कार किंवा वैद्यकीय उपचार घेण्यासाठी कर्जासाठी अर्ज करताना, मागील तीन वर्षांचा ITR आवश्यक आहे.
- आयटीआर तपशील महत्त्वपूर्ण आहेत: तुमचा पगार सिद्ध करण्यासाठी आयटीआर दस्तऐवज आवश्यक आहेत कारण ते फॉर्म 16 पेक्षा अधिक तपशीलवार आहेत. त्यामध्ये पगार आणि इतर स्रोतांमधून तुमच्या उत्पन्नाचा तपशील असतो. याव्यतिरिक्त, आयटीआर एखाद्या व्यक्तीने वर्षभर आणि विविध [स्रोत]ांद्वारे कमावलेल्या संचित उत्पन्नाचा पुरावा म्हणून देखील कार्य करते.
- व्हिसा मिळवण्यासाठी: यूके, यूएस, कॅनडा आणि ऑस्ट्रेलियासारख्या काही परदेशी देशांचे दूतावास व्हिसा प्रक्रिया करण्यासाठी मागील वर्षाच्या आयटीआर पावत्या मागतात. तुम्ही त्या देशांमध्ये राहात असताना तुम्ही स्वतःची काळजी घेण्यास सक्षम आहात याची त्यांना खात्री देण्यात मदत होते.
- पुढील आर्थिक वर्षात होणारे नुकसान भरून काढण्यासाठी : तुम्ही ITR दाखल केल्याशिवाय पुढील आर्थिक वर्षात कोणतेही नुकसान पुढे नेऊ शकत नाही. अशा प्रकारे, रिटर्न भरणे महत्वाचे आहे जेणेकरून तुम्ही पुढील वर्षांमध्ये तोट्याचा दावा करू शकता.
- कर परतावा दावा करा: प्राप्तिकर परतावा ही एक सामान्य प्रक्रिया आहे आणि बरेच लोक दरवर्षी हे करतात. ज्या करदात्यांनी त्यांच्या कर दायित्वापेक्षा जास्त रक्कम भरली ते परताव्याचा दावा करण्यास पात्र ठरतात.
- कर मंजुरी प्रमाणपत्रे मिळवणे : विदेशी किंवा उच्च-मूल्याच्या व्यवहारांसाठी, मुख्यतः विशिष्ट मालमत्तेची विक्री आणि हस्तांतरणासाठी, एखाद्या व्यक्तीने कायद्याच्या कलम 281 अंतर्गत कर मंजुरी प्रमाणपत्र प्रदान करणे आवश्यक आहे. जो नियमित आयटीआर फाइल करतो तोच कर मंजुरी प्रमाणपत्र मिळवू शकतो.
- सरकारी निविदांसाठी पात्र : निविदा भरून कोणताही सरकारी प्रकल्प हाती घ्यायचा असेल तर गेल्या काही वर्षांचे प्राप्तिकर रिटर्न महत्त्वाचे मानले जातात. त्यामुळे, नियमित ITR एखाद्याला अशा महत्त्वाच्या निविदांसाठी पात्र बनवते.
ITR भरला आहे की नाही हे कसे तपासायचे?
तुम्ही मागील वर्षांसाठी आयटीआर भरला आहे का हे तपासण्यासाठी, तुम्हाला आयटीआर दाखल केला आहे की नाही हे कसे तपासायचे यासाठी तुम्हाला खालील पायऱ्या फॉलो कराव्या लागतील.
पायरी 1: अधिकृत ITR वेबसाइटला भेट द्या.
पायरी 2: पॅन क्रमांक आणि पासवर्डसह लॉग इन करा'
पायरी 3: खालील मार्ग निवडा: ई-फाइल>इन्कम टॅक्स रिटर्न>फाइल रिटर्न पहा.
पायरी 4: वरील निवड तुम्हाला प्राप्तिकर पोर्टलमध्ये दाखल केलेले सर्व प्राप्तिकर रिटर्न दर्शवेल.
इन्कम टॅक्स न भरण्याचे परिणाम
आयटीआर न भरण्याचे परिणाम येथे आहेत.
पगारदार व्यक्तीसाठी
मूल्यांकन वर्षाच्या 31 जुलै नंतर आयटीआर दाखल केल्यास, विलंब शुल्क ₹ 5,000 आहे. याव्यतिरिक्त, ₹ 5 लाखांपेक्षा कमी वार्षिक उत्पन्न असलेल्या लोकांसाठी, कमाल दंड ₹ 1,000 पर्यंत आहे.
स्वयंरोजगारासाठी
स्वयंरोजगार असलेल्या लोकांसाठी नियम वरीलप्रमाणेच आहे. सामान्य उशीरा पेमेंट झाल्यास ₹5,000 दंड म्हणून भरावे लागतील. आणि, जर तुमचे उत्पन्न ₹5 लाखांपेक्षा जास्त नसेल, तर तुम्हाला फक्त ₹1000 भरावे लागतील.
कंपन्यांसाठी
आयटीआर उशिरा भरण्याचा नियम कंपन्यांसाठीही समान आहे. दंड ₹5,000 असेल परंतु उत्पन्न ₹5 लाखांपेक्षा कमी असल्यास, तुम्हाला ₹1000 दंड भरावा लागेल.
ज्येष्ठ नागरिकांसाठी
ज्येष्ठ नागरिकांनी नियोजित तारखेपर्यंत आयटीआर घोषित न केल्यास त्यांना ₹5,000 उशीरा दंड भरावा लागेल आणि त्यांचे उत्पन्न ₹5 लाखांपेक्षा कमी असल्यास, ₹1000 चा दंड आकारला जाईल.
तुम्ही देय रकमेच्‍या मुदतीच्‍या आत सेवा देण्यात अयशस्वी झाल्यास ITR दाखल न केल्यास काय होते ते नेहमी तपासा.
मी तारीख चुकवल्यास काही शुल्क आणि दंड आहेत का?
असे होऊ शकते की जर आयटीआर देय तारखेच्या आत भरला नाही, तर आवश्यक दंड भरूनही करदाते नंतर रिटर्न भरू शकतात. या फाइलिंगला विलंबित रिटर्न म्हणतात; तथापि, 31 जुलै 2023 ची ITR अंतिम मुदत चुकवण्याची जोरदार शिफारस केली जात नाही कारण तुम्हाला पुढील परिणामांना सामोरे जावे लागेल:
- विलंब शुल्क: तुम्ही ३१ जुलै २०२३ ची आयटीआर अंतिम मुदत चुकवल्यास कलम २३४एफ अंतर्गत तुम्हाला ₹५,००० विलंब शुल्क भरावे लागेल. तथापि, तुमचे एकूण उत्पन्न ₹5 लाखांपेक्षा कमी असल्यास, दंड कमी करून ₹1,000 केला जातो.
- कारावास: जर तुम्ही त्या निर्धारित आर्थिक वर्षासाठी ITR भरण्यात जाणूनबुजून अयशस्वी झालात, तर इन्कम टॅक्स अधिकारी तुमच्यावर आरोप दाखल करू शकतात, ज्यामुळे दंडासह 3 महिने ते 2 वर्षांपर्यंत तुरुंगवास होऊ शकतो. जर तुमच्याकडे इन्कम टॅक्स विभागाकडे मोठ्या प्रमाणात कर देणे असेल तर तुरुंगवासाची मुदत 7 वर्षांपर्यंत वाढू शकते.
- अतिरिक्त व्याज: जर तुम्ही देय तारखेपूर्वी तुमचे रिटर्न भरण्यात अयशस्वी झाल्यास कलम 234A अंतर्गत दरमहा 1% किंवा न भरलेल्या कराच्या रकमेवर अर्ध महिन्याचे व्याज आकारले जाईल.
- तोटा समायोजन: जर तुम्हाला शेअर बाजार, म्युच्युअल फंड किंवा तुमच्या कोणत्याही व्यवसायातून नुकसान झाले असेल, तर तुम्ही ते पुढे नेऊ शकता आणि तुमचे कर दायित्व लक्षणीयरीत्या कमी करण्यासाठी ते तुमच्या पुढील आर्थिक वर्षाच्या उत्पन्नासह घोषित करू शकता.
तथापि, जर तुम्ही आयटीआरची अंतिम मुदत चुकवली तर ही सुविधा तुमच्यासाठी उपलब्ध नाही. - विलंबित रिटर्न: निर्धारित मुदतीनंतर दाखल केलेल्या आयटीआरला विलंबित रिटर्न म्हणतात. या अंतर्गत, तुम्हाला वर नमूद केलेल्या दरांनुसार विलंब शुल्क आणि व्याज भरावे लागेल आणि पुढील आर्थिक वर्षात तोटा देखील पुढे चालवता येणार नाही.
प्राप्तिकर विभागानुसार, विलंबित रिटर्न भरण्याची निर्दिष्ट देय तारीख मूल्यांकन वर्षाची ३१ डिसेंबर आहे (सरकारने मुदतवाढ दिल्याशिवाय). आर्थिक वर्ष 2022-23 साठी, विलंबित परताव्याची अंतिम मुदत 31 डिसेंबर 2023 आहे.
मागील वर्षांसाठी इन्कम टॅक्स भरला नाही तर काय?
जर मागील वर्षांसाठी ITR दाखल केला नसेल, तर तुम्ही IT विभागाच्या ऑनलाइन पोर्टलवर Condonation of Delay साठी अर्ज करून नंतर ऑनलाइन फाइल करू शकता. तथापि, तुम्ही चालू आर्थिक वर्षाच्या आधीच्या दोन वर्षांसाठीच ITR दाखल करू शकता. उदाहरणार्थ, तुम्हाला तुमचा FY 2021-22 आणि FY 2022-23 साठी ITR भरायचा असेल, तर तुम्ही ते FY 2023-24 च्या अखेरीस, म्हणजे 31 मार्च 2024 पर्यंत करणे आवश्यक आहे.
तथापि, चालू आर्थिक वर्षाची 31 जुलैची अंतिम मुदत चुकवल्याबद्दल तुम्हाला ₹5000 चा दंड भरावा लागेल. तुमच्याकडे फाइल न करण्याचे खरे कारण असल्यास आणि इन्कम टॅक्स अधिकारी तुमच्या स्पष्टीकरणाने समाधानी असल्यास, तुम्हाला कोणताही दंड भरावा लागणार नाही.
काही शुल्क आणि दंड आहेत का?
2023-24 मूल्यांकन वर्षासाठी, करदात्याने अंतिम मुदतीनंतर परंतु 31 डिसेंबर किंवा त्यापूर्वी ITR घोषित केल्यास तो ₹5000 भरण्यास जबाबदार आहे.
शेवटी, जर इन्कम टॅक्स विवरणपत्र भरले नाही, तर नागरिक आणि व्यवसायांना दंड भरावा लागण्याची शक्यता आहे. हे टाळण्यासाठी, सर्व व्यक्तींनी त्यांचे इन्कम टॅक्स देय जलदगतीने भरावे. इन्कम टॅक्स रिटर्न न भरणे हा एक गंभीर गुन्हा आहे आणि लोकांनी या गुन्ह्याच्या अपमानाची जाणीव ठेवली पाहिजे.
आयटीआर दाखल न करण्याच्या परिणामांबद्दल वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न
मी भारतात इन्कम टॅक्स भरला नाही तर काय होईल?
जर एखाद्या व्यक्तीने ITR भरला नाही आणि ITR तारीख चुकली तर, त्याचे रिटर्न उशिरा दाखल केले जातील आणि परतावा, जर असेल तर, उशीरा प्रक्रिया केली जाईल. तसेच, कलम 234F अंतर्गत उशीरा दाखल करण्याचे शुल्क लागू आहे.
आयटीआर न भरल्यास तुरुंगवास होऊ शकतो का?
ITR दाखल न केल्याने तुरुंगवास होऊ शकतो, जेथे मुदत 3 महिने आणि 2 वर्षांच्या दरम्यान बदलू शकते किंवा जास्त कर दायित्वाच्या बाबतीत 7 वर्षांपर्यंत असू शकते.