हे काय आहे आणि ते आपल्याला कशी मदत करू शकते?

पंतप्रधान सुरक्षा बिमा योजनेसारख्या सरकार पुरस्कृत योजनांमुळे लोकांना अपघाती मृत्यू किंवा कायमस्वरूपी नुकसान झाल्यास आर्थिक संरक्षण मिळू शकते. जर आपण अशा योजनांमध्ये गुंतवणूक करण्याचा विचार करत असाल तर पीएमएसबीवाय बद्दल आपल्याला माहित असणे आवश्यक आहे.

अहवालानुसार, भारताच्या एकूण जीडीपी च्या सुमारे 1.4% हेल्थसाठी वाटप केले जाते (1) यामुळे आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल घटकातील लोकांना योग्य उपचार मिळणे अपरिहार्यपणे आव्हानात्मक बनते.

पीएमएसबीवाय ही एक सामाजिक सुरक्षा योजना आहे जी भारताच्या 2015 च्या अर्थसंकल्पात घोषित करण्यात आली होती. भारतीय लोकसंख्येच्या एका मोठ्या भागाकडे योग्य इन्शुरन्स कव्हर नाही, ही वस्तुस्थिती लक्षात घेता, पॉलिसीहोल्डरच्या कुटुंबातील सदस्यांना आर्थिक सहाय्य प्रदान करणे हा या योजनेचा उद्देश आहे. 

या योजनेअंतर्गत आपण किती इन्शुरन्स मिळवू शकता?

दर वर्षी 12 रुपयांच्या नाममात्र प्रीमियम रकमेसह, आपण अपघाती मृत्यू आणि कायमचे अपंगत्व असल्यास रु.2 लाखापर्यंत भरीव कव्हरेज मिळवू शकता. ही योजना आपल्यासाठी कशी फायदेशीर ठरू शकते हे जाणून घेण्यासाठी त्यात समाविष्ट वैशिष्ट्ये आणि फायदे पहा.

प्रधानमंत्री सुरक्षा इन्शुरन्स योजना किंवा पीएमएसबीवाय कव्हरेज सुरू करण्याचा एकमेव हेतू हेल्थच्या आणीबाणीच्या परिस्थितीत समाजातील कमी उत्पन्न असलेल्या वर्गाला मदत करतो. जर आपण विचार करत असाल की याची निवड करावी की नाही, तर या योजनेतील खालील फायदे जाणून घ्या:

• पॉलिसीच्या वैशिष्ट्यांनुसार, क्लेमची रक्कम इनशूअर्डच्या कुटुंबातील सदस्यांना मिळू शकते आणि नॉमिनीला त्याचे सर्व फायदे मिळतील. 
• आपण अतिरिक्त लायबिलिटीझ काढून टाकण्याचा निर्णय घेतल्यास आपल्याला पॉलिसी बंद करण्याचे स्वातंत्र्य मिळते.
• अशा पॉलिसीमुळे आपल्याला टॅक्सही वाचवता येतो. प्राप्तिकर कायद्याच्या कलम 80सी आणि कलम 10(10डी) अन्वये डिडक्शन आणि रु.1 लाख इनशूअर्ड रकमेवर टॅक्स सवलत मिळते. 
• ही पॉलिसी इतर इन्शुरन्स पॉलिसींच्या तुलनेत मोठी रक्कम न आकारता पुरेसे कव्हरेज देते. 
• ऑटो-डेबिट सुविधेमुळे आपल्याला ते करण्यासाठी अतिरिक्त तास खर्च न करता दर महा रक्कम जमा केली जाईल याची खात्री केली जाते. 
• दोन्ही डोळे गमावणे, हातपाय गमावणे किंवा कायमस्वरूपी नुकसान होणे यासारख्या कायमस्वरूपी अपंगत्व आल्यास रु.2 लाखापर्यंतचे आर्थिक संरक्षण या योजनेत दिले जाते. तसेच अंशत: अपंगत्व आल्यास प्रधानमंत्री सुरक्षा इन्शुरन्स योजनेचे जोखीम संरक्षण म्हणून रु.1 लाखापर्यंतचा फायदा घेता येईल.

ही योजना जरी आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल घटकातील बहुसंख्य लोकांना मदत करण्यावर केंद्रित असली तरी त्यात मृत्यूच्या कारणाशी संबंधित विशिष्ट निर्बंध देखील आहेत. 

उदाहरणार्थ, जर इन्शुअर्डने आत्महत्या केली तर लाभार्थी क्लेमसाठी पात्र ठरणार नाही. तथापि, हत्येला बळी पडलेल्या इन्शुअर्डचे लाभार्थी या योजनेचा आर्थिक फायदा घेण्यास पात्र आहेत.

पूर, भूकंप यासारख्या नैसर्गिक आपत्तींमुळे होणारे मृत्यू किंवा अपंगत्व देखील या योजनेत समाविष्ट आहे. पीएमएसबीवाय(PMSBY) साठी पात्रता निकष काय आहेत?

आधी सांगितल्याप्रमाणे कुटुंबातील एकमेव कमावत्या सदस्याचा अपघाती मृत्यू झाल्यास किंवा कायमस्वरूपी अपंग झाल्यास ही योजना आर्थिक संरक्षण देते. सरकार समर्थित योजनेतील या उत्तम फायद्यांचा वापर करण्यासाठी, आपल्याला पीएमएसबीवाय पात्रता निकष माहित असणे आवश्यक आहे आणि आपण ते पूर्ण करू शकता की नाही.

ते असे आहेत:

• पीएमएसबीवाय वयोमर्यादे संदर्भात काही सूचना आहेत. 18 ते 70 वयोगटातील लोक या योजनेसाठी पात्र असतील. 
• सर्वसाधारणपणे सर्व इंडिविजुअल बँक खातेदार (संयुक्त आणि एकल खाते दोन्ही) या योजनेसाठी अर्ज करू शकतात. मात्र ज्यांची अनेक बँकांमध्ये अनेक खाती आहेत, ते केवळ एका खात्याद्वारे अर्ज करू शकतात. 
• संयुक्त खातेदारांच्या बाबतीत दोन्ही खातेदारांना या योजनेच्या वैशिष्ट्यांचा फायदा मिळणार आहे. 
• भारताबाहेर राहणारे लोकही या योजनेसाठी अर्ज करू शकतात; तथापि, क्लेम प्रोसेस दरम्यान, नॉमिनीला केवळ भारतीय चलनात निधी मिळेल.

प्रत्येक पॉलिसीहोल्डरने वार्षिक 12 रुपये भरणे अपेक्षित आहे, जिथे ही रक्कम लिंक केलेल्या बँक खात्यातून ऑटो-डेबिट केली जाते. जास्तीत जास्त लोकांना या योजनेचा फायदा घेण्यासाठी प्रोत्साहित करण्यासाठी सरकारने ही नाममात्र रक्कम दिली आहे.

पीएमएसबीवाय(PMSBY)साठी तपशीलवार दस्तऐवज आणि फॉर्म भरण्याची प्रोसेस

जरी बहुतेक सरकार-समर्थित योजना सौम्य दस्तऐवज प्रोसेसचे अनुसरण करतात, तरीही आपल्याला या विशिष्ट उपक्रमांतर्गत फायद्यासाठी अर्ज करताना मूलभूत दस्तऐवजांची पूर्तता करणे आवश्यक आहे. त्यातील काही आवश्यक दस्तऐवज पुढीलप्रमाणे - 

• पीएमएसबीवाय अर्ज भरा आणि निवडलेल्या नॉमिनीबद्दल तपशीलवार माहितीसह नाव, आधार क्रमांक, संपर्क तपशील यासारख्या सर्व आवश्यक तपशील प्रदान करा. 
• जरी आपण अर्जासह आपले आधार तपशील आधीच सादर करत असाल, परंतु जर आपल्या कार्डचे तपशील आपल्या बँक खात्याशी जोडलेले नसतील तर आपल्याला त्याची एक प्रत देखील देणे आवश्यक आहे.

आपण एसएमएस आणि इंटरनेट बँकिंग दोन्ही सुविधांचा वापर करून या विशिष्ट पॉलिसीसाठी नोंदणी करू शकता. आपण प्रथम वापरुन अर्ज कसा करू शकता ते येथे आहे: 

• स्टेप 1: सुविधा सक्रिय करण्यासाठी आपण ऑन-बोर्डिंग संस्थेच्या टोल-फ्री क्रमांकावर मजकूर पाठवू शकता. 
• स्टेप 2: अॅक्टिव्हेशन एसएमएस आपल्याला पाठवला जाईल; त्या मजकुराला 'पीएमएसबीवाय वाय'ने उत्तर द्या. 
• स्टेप 3: आपल्याला पावती स्वीकारणारा आणखी एक संदेश प्राप्त होऊ शकतो आणि अशाप्रकारे नोंदणी पूर्ण केली जाते. 

एसएमएस द्वारे पीएमएसबीवाय नोंदणी प्रक्रियेव्यतिरिक्त, आपण काही सेकंदात ते पूर्ण करण्यासाठी इंटरनेट बँकिंग सुविधेचा देखील वापर करू शकता. आपल्याला फक्त हे करावे लागेल:

• स्टेप 1: आपल्या निवडलेल्या वित्तीय संस्थेच्या नेट बँकिंग खात्यात लॉगिन करा आणि इन्शुरन्स पर्यायावर क्लिक करा.
• स्टेप 2: पीएमएसबीवाय च्या प्रीमियमसाठी पेमेंट करण्यासाठी आपण वापरू इच्छित असलेले खाते निवडा.
• स्टेप 3: आपल्याला पावती स्वीकारणारा आणखी एक संदेश प्राप्त होऊ शकतो आणि अशाप्रकारे नोंदणी पूर्ण केली जाते. 

या सोप्या नोंदणी प्रोसेस व्यतिरिक्त क्लेम सेटलमेंट ची प्रक्रिया ही तितकीच सोपी आणि ग्राहकाभिमुख आहे.

जर अशा दुर्दैवी घटना घडल्या तर लाभार्थी पीएमएसबीवाय योजनेच्याद्वारे क्लेम करण्यासाठी खाली नमूद केलेल्या प्रोसेसचे अनुसरण करू शकतो. 

• स्टेप 1: ज्या इन्शुरन्स कंपनीकडून ही पॉलिसी खरेदी करण्यात आली आहे त्या इन्शुरन्स कंपनीशी संपर्क साधून सुरुवात करा.
• स्टेप 2: सामान्यत: इन्शुरन्स कंपनी आपल्याला नाव, हॉस्पिटलचा तपशील, संपर्क माहिती इत्यादी तपशील देण्यासाठी क्लेम फॉर्म भरण्यास सांगेल. जनसुरक्षा वेबसाइटवरही हा फॉर्म उपलब्ध आहे; आपण ते डाउनलोड करू शकता आणि भरू शकता.
• स्टेप 3: फॉर्मसह आपल्याला सबमिट करण्याची आवश्यकता असलेल्या सहाय्यक दस्तऐवजांची यादी तपासा. बहुतेक प्रकरणांमध्ये, हे एकतर मृत्यू प्रमाणपत्र किंवा अपंगत्व प्रमाणपत्र आहे जे इन्शुरन्स कंपन्या मागतात. 
• स्टेप 4: तपशीलांची पुष्टी केल्यानंतर इन्शुरन्स कंपनी क्लेमची रक्कम जोडलेल्या बँक खात्यात ट्रान्सफर करेल आणि क्लेम सेटल करेल.

पंतप्रधान सुरक्षा इन्शुरन्स योजनेशी जोडलेल्या सर्व बँका येथे आहेत: 

• अलाहाबाद बँक
• बँक ऑफ इंडिया
• बँक ऑफ महाराष्ट्र
• अॅक्सिस बँक 
• भारतीय महिला बँक
• कॅनरा बँक
• फेडरल बँक
• कॉर्पोरेशन बँक
• कॉर्पोरेशन बँक
• देना बँक
• एचडीएफसी बँक
• आयडीबीआय बँक
• इंडसइंड बँक
• केरळ ग्रामीण बँक
• कोटक बँक
• आयसीआयसीआय बँक
• विजया बँक
• पंजाब अँड सिंध बँक
• पंजाब नॅशनल बँक
• ओरिएंटल बँक ऑफ कॉमर्स
• स्टेट बँक ऑफ हैदराबाद
• स्टेट बँक ऑफ इंडिया
• यूको बँक
• साऊथ इंडियन बँक
• युनियन बँक ऑफ इंडिया
• स्टेट बँक ऑफ त्रावणकोर
• सिंडिकेट बँक
• युनायटेड बँक ऑफ इंडिया

जगातील सर्वात वेगाने वाढणारी अर्थव्यवस्था असूनही भारत अजूनही सर्वांना दर्जेदार हेल्थकेअर देण्यासाठी धडपडत आहे. हेल्थ क्षेत्राशी निगडित योग्य पोषण, सुरक्षित पाणी, मूलभूत स्वच्छता इत्यादी महत्त्वाच्या घटकांकडे अनेकदा दुर्लक्ष केले जाते. 

पंतप्रधान सुरक्षा बिमा योजनेसारख्या सरकारशी संलग्न इन्शुरन्स योजनांच्या आगमनामुळे लोकांना मोठ्या नुकसानीनंतर अशी परिस्थिती हाताळण्यास मदत झाली आहे.