ભારતીય ટેક્સેશન એક્ટ અનુસાર, પ્રોપર્ટીના વેચાણ દ્વારા વ્યક્તિ દ્વારા કમાયેલ કોઈપણ નફો સામાન્ય રીતે ટેક્સ યોગ્ય હોય છે. જો કે, ઇન્કમ ટેક્ષ એક્ટની સેક્શન 54 એક નવી પ્રોપર્ટીની ખરીદી માટે નફાનું ઇન્વેસ્ટમેન્ટ કરીને રહેણાંક પ્રોપર્ટીના વેચાણ પર ટેક્સ છૂટ મેળવવાની મંજૂરી આપે છે. તે HUF (હિન્દુ અનડિવાઇડેડ ફેમિલી) અને અન્ય યોગ્ય વ્યક્તિઓને લાગુ પડે છે.

શું તમે તમારા કેપિટલ ગેઇન સાથે નવું મકાન ખરીદવાનું વિચારી રહ્યા છો? પછી, આ લેખમાં આ સેક્શન સાથે તમે જે ટેક્સની છૂટ મેળવી શકો છો તે વિશે બધું જાણો!

પ્રોપર્ટી જેવી કેપિટલ એસેટના વેચાણ અથવા ટ્રાન્સફરની પ્રક્રિયા ટેક્સેબલ કેપિટલ ગેઇન સાથે આવે છે. જો કે, સરકાર ઇન્કમ ટેક્ષ એક્ટની સેક્શન 54 હેઠળ નાગરિકો માટે સરળ બનાવે છે. આ મુજબ, રહેણાંક હાઉસિંગ પ્રોપર્ટી વેચતી વ્યક્તિ અથવા HUF જો તેણે નવી રહેણાંક પ્રોપર્ટી ખરીદવા અથવા બાંધવામાં ઇન્વેસ્ટમેન્ટ કર્યું હોય તો તે કેપિટલ ગેઇનમાંથી છૂટનો ક્લેમ કરી શકે છે. આમ, જો તમે જાણવા માગો છો કે સેક્શન 54 હેઠળ ડિડક્શન શું છે, તો તે મુખ્યત્વે ત્યારે એપ્લિકેબલ છે જ્યારે ટેક્સપેયર એક રહેણાંક પ્રોપર્ટીના વેચાણના કેપિટલ ગેઇનનો ઉપયોગ નવી પ્રોપર્ટીની ખરીદી અથવા બાંધકામ માટે કરે છે.

જેમ તમે જોઈ શકો છો, રહેણાંક પ્રોપર્ટીના વેચાણ અથવા ટ્રાન્સફરથી મેળવેલ કેપિટલ ગેઇન ઇન્કમ ટેક્ષ એક્ટની સેક્શન 54ની અમુક શરતો હેઠળ ટેક્સેશનમાંથી છૂટ મેળવી શકે છે. જો કે, આ સંદર્ભમાં લોંગ ટર્મ અને શોર્ટ ટર્મ કેપિટલ ગેઇન વચ્ચેના તફાવતોને સમજવું આવશ્યક છે.

આ ટેક્સપેયર દ્વારા ત્રણ વર્ષની અંદર એસેટ વેચીને અથવા ટ્રાન્સફર કરીને થયેલો નફો શોર્ટ ટર્મ કેપિટલ ગેઇન તરીકે ગણવામાં આવે છે. શેર માટે, આવો ગેઇન લગભગ એક વર્ષની ઓનરશીપ માટે લાગુ પડે છે.

બીજી બાજુ લોંગ ટર્મ કેપિટલ ગેઇન લગભગ ત્રણ વર્ષ સુધી એસેટના વેચાણ અથવા ટ્રાન્સફરથી થતા નફાને દર્શાવે છે. શેર અથવા મ્યુચ્યુઅલ ફંડનો સમયગાળો એક વર્ષથી વધુ હોવો જોઈએ. શોર્ટ ટર્મ કેપિટલ ગેઇન પર ટેક્સ રેટ 15% આસપાસ હોય છે, જે લોંગ ટર્મ કેપિટલ ગેઇનના સંદર્ભમાં વધીને 20% થાય છે. લિસ્ટેડ સિક્યોરિટીઝ, ઇક્વિટી ઓરિએન્ટેડ ફંડના યુનિટ અને ઝીરો-કૂપન બોન્ડ જેવી એસેટને લોંગ ટર્મ કેપિટલ એસેટ તરીકે ગણવામાં આવે છે.

[સ્ત્રોત]

સેક્શન 54 વિશે બધું જાણતી વખતે, ઇન્કમ ટેક્ષની સેક્શન 10 હેઠળ છૂટનો એક પેટા ભાગ, વ્યક્તિએ કેપિટલ ગેઇનમાં તેમને કેવા પ્રકારની છૂટ મળી શકે છે તે ઓળખવાની જરૂર છે. નીચેની સ્થિતિમાં કેપિટલ ગેઇનમાં ઇન્વેસ્ટમેન્ટ કરનારા લોકો માટે આવી છૂટ ઉપલબ્ધ રહેશે.

• જ્યારે કેપિટલ ગેઇનનો ઉપયોગ ટ્રાન્સફર પહેલા 1 વર્ષની અંદર અને અગાઉની પ્રોપર્ટી ટ્રાન્સફર કર્યાના 2 વર્ષની અંદર અન્ય રહેણાંક પ્રોપર્ટી ખરીદવા માટે થાય છે.
• જ્યારે વ્યક્તિઓ અગાઉની પ્રોપર્ટીના વેચાણની તારીખથી ત્રણ વર્ષની અંદર નવી રહેણાંક હાઉસિંગ પ્રોપર્ટી બાંધે છે.

ઇન્કમ ટેક્ષ એક્ટની સેક્શન 54 હેઠળ ડિડક્શન બાદ મળનારી છૂટની રકમ ક્યાં તો પ્રોપર્ટી વેચવાથી લોંગ ટર્મ કેપિટલ ગેઇન અથવા નવી પ્રોપર્ટીની ખરીદીમાં ઇન્વેસ્ટમેન્ટ કરેલી રકમ, બેમાંથી જે ઓછું હોય તેને એપ્લિકેબલ થશે. બીજા કિસ્સામાં બાકી રહેલ રકમ (જો કોઈ હોય તો) આ એક્ટ હેઠળ ટેક્સબલ હશે.

ઇન્કમ ટેક્ષ એક્ટની સેક્શન 54 ની જોગવાઈઓ અનુસાર, કોઈપણ વ્યક્તિ (ટેક્સપેયર) તેમની રહેણાંક પ્રોપર્ટી વેચે છે અને નવી પ્રોપર્ટી ખરીદવા માટે કેપિટલ ગેઇનનો ઉપયોગ કરે છે તે ટેક્સ છૂટ માટે યોગ્ય છે. જો કે, ટેક્સપેયરે ટેક્સ છૂટ માટે નીચેના યોગ્યતા માપદંડો માટે યોગ્ય બનવું જોઈએ.

• અરજદારોમાં માત્ર વ્યક્તિઓ અથવા HUFનો સમાવેશ થાય છે અને અન્ય કોઈ સંસ્થાઓ આ છૂટ માટે યોગ્ય રહેશે નહીં.
• વધુમાં, પ્રોપર્ટી રહેણાંક હોવી જોઈએ.
• વેચાણમાં રહેલી હાઉસિંગ પ્રોપર્ટી લોંગ ટર્મ કેપિટલ એસેટ હોવી જોઈએ.
• વ્યક્તિએ ટ્રાન્સફરના એક વર્ષ પહેલાં અથવા વેચાણના બે વર્ષ પછી અથવા ટ્રાન્સફરની તારીખથી 3 વર્ષની અંદર બાંધેલી નવી રહેણાંક પ્રોપર્ટી ખરીદવી જોઈએ.
• હાઉસિંગ પ્રોપર્ટી ભારતમાં વેચવી અને ખરીદવી જોઈએ.

[સ્ત્રોત]

આ સેક્શન અને તેના છૂટ નિયમો સરળ લાગે છે, કેટલાક નિયમો તેની સાથે જોડાયેલા છે. ઉદાહરણ તરીકે, ધારો કે તમે સેક્શન 54 દ્વારા ઇન્કમ ટેક્ષ એક્ટની સેક્શન 10 હેઠળ છૂટ મેળવવાનું લક્ષ્ય રાખ્યું છે. તે કિસ્સામાં, તમારે છૂટના લાભો ક્લેમ કર્યા પછી તમારી પ્રોપર્ટીને ટ્રાન્સફર કરતી વખતે નીચેની ફરજિયાત શરતો પૂરી કરવાની જરૂર છે.

• તમારે તમારી જૂની રહેણાંક પ્રોપર્ટી વેચ્યા પછી તરત જ નવી રહેણાંક પ્રોપર્ટી ખરીદવી જોઈએ અથવા નવી હાઉસિંગ પ્રોપર્ટીનું બાંધકામ કરવું જોઈએ.
• વધુમાં, તમારે કાં તો તમારી નવી રહેણાંક પ્રોપર્ટી જૂની પ્રોપર્ટી વેચવાના એક વર્ષ પહેલાં અથવા તેના વેચાણના બે વર્ષ પછી અથવા વેચાણના ત્રણ વર્ષની અંદર બાંધેલી હોય તે ખરીદવી જોઈએ.
• તમે માત્ર એક હાઉસિંગ પ્રોપર્ટી સામે આ છૂટના લાભનો ક્લેમ કરી શકો છો.
• ધારો કે તમે ઈન્કમનું રિટર્ન ફાઇલ કરવાની નિયત તારીખ પહેલાં નવી પ્રોપર્ટી બાંધવામાં કે ખરીદવામાં નિષ્ફળ જાવ. તે કિસ્સામાં, તમારે આ છૂટનો લાભ લેવા માટે કોઈપણ જાહેર ક્ષેત્રની બેંકમાં કેપિટલ ગેઈન્સ એકાઉન્ટ સ્કીમ હેઠળ રકમ ડિપોઝીટ કરાવવી પડશે.

[સ્ત્રોત]

કેપિટલ ગેઇન એકાઉન્ટ સ્કીમ સાથે સેક્શન 54 લિંક દ્વારા સેક્શન 10 હેઠળ ઇન્કમ ટેક્ષ છૂટના આ લાભોનો ઉપયોગ કરવાનું એક આવશ્યક પાસું. આ સેક્શન દ્વારા નવી પ્રોપર્ટી ખરીદવા અને તેના લાભોનો ઉપયોગ કરવા માટે કેટલીક ફરજિયાત તારીખો નક્કી કરી છે.

જો કે, ધારો કે તમે નિયત તારીખ પહેલાં પ્રોપર્ટી ખરીદવા અથવા બાંધવામાં નિષ્ફળ થાઓ અને તેમ છતાં છૂટનો લાભ લેવા માંગો છો. તે કિસ્સામાં, તમે કેપિટલ ગેઇન ડિપોઝિટ સ્કીમમાં જૂના હાઉસિંગ પ્રોપર્ટીમાંથી તમારી કેપિટલ ગેઇનની ઈન્કમનું ઇન્વેસ્ટમેન્ટ કરી શકો છો. તમે કોઈપણ અધિકૃત/મંજૂર બેંક બ્રાંચમાંથી આવું એકાઉન્ટ ખોલાવી શકો છો.

CGAS ખોલવા માટે, તમારે ઇન્કમ ટેક્ષ રિટર્ન ફાઇલ કરવાની નિયત તારીખ પહેલાં ડિપોઝીટ કરાવવાની જરૂર છે. તદુપરાંત, તમારે આ સેક્શન પ્રદાન કરે છે તેમ ઘર ખરીદવા અથવા બાંધવા માટે ડિપોઝીટ કરેલી રકમનો ઉપયોગ કરવાની જરૂર છે. તમે 2 કે 3 વર્ષમાં નવું ઘર બનાવવા માટે તમારા CGAS માં આ રકમ ટ્રાન્સફર કરી શકો છો. જો કે, જો તમે આ સમયગાળામાં આમ કરવામાં નિષ્ફળ થશો તો તમારો કેપિટલ ગેઇન ટેક્સેબલ બનશે.

હવે તમે જાણો છો કે ઇન્કમ ટેક્ષ એક્ટની સેક્શન 54 તમને હાઉસિંગ પ્રોપર્ટી વેચ્યા પછી તમારા કેપિટલ ગેઇન પર ટેક્સેશન ટાળવામાં મદદ કરી શકે છે. જો કે, આ પ્રાપ્ત કરવા માટે, તમે આ એક્ટ દ્વારા જરૂરી નિયત સમયગાળામાં નવી હાઉસિંગ પ્રોપર્ટી ખરીદવા અથવા બાંધવા માટે સક્ષમ હોવા જોઈએ. એકવાર તમે આ કરી લો તે પછી, તમે તમારા કેપિટલ ગેઇન પર ટેક્સ ચૂકવવાનું સફળતાપૂર્વક ટાળી શકો છો.

[સ્ત્રોત]