ક્રેડિટ સ્કોર એ 300-900 વચ્ચેનો ત્રણ-અંકનો નંબર છે જેનો ઉપયોગ બેંકો અને અન્ય ધિરાણ સંસ્થાઓ વ્યક્તિઓ અથવા વ્યવસાયની "ક્રેડિટ યોગ્યતા" ચકાસવા માટે કરે છે. આ દેવા અથવા લોનના રૂપમાં ઉછીના લીધેલા ક્રેડિટને પરત કરવાની તેમની ક્ષમતાને દર્શાવે છે.

સારો ક્રેડિટ સ્કોર હોવો મહત્વપૂર્ણ છે કારણ કે તે સંભવિત ધિરાણકર્તાઓને લોન અને અન્ય ક્રેડિટ માટેની અરજીઓ મંજૂર કરવામાં વધુ વિશ્વાસ આપી શકે છે

ભારતમાં ક્રેડિટ સ્કોરની ગણતરી કરતી ચાર ક્રેડિટ માહિતી બ્યુરો છે - ટ્રાન્સયુનિયન સીબિલ, એક્સ્પીરિઅન, CRIF હાઇ માર્ક અને ઈકવીફેક્સ. રિઝર્વ બેંક ઓફ ઈન્ડિયાએ આ ચારેય કંપનીઓ માટે ક્રેડિટ સ્કોર ઓનલાઈન ચેક કરવાનું સરળ બનાવવા માટે ફરજિયાત કર્યું છે. તેમના માટે દર વર્ષે એક મફત ક્રેડિટ સ્કોર રિપોર્ટ આપવાનું ફરજિયાત બનાવ્યું છે.

1. સીધા ક્રેડિટ બ્યુરો વેબસાઇટ પરથી

ઉપર જણાવ્યા મુજબ, ક્રેડિટ માહિતી બ્યુરો એક મફત ક્રેડિટ સ્કોર ચેક કરવાની મંજૂરી આપશે. ક્રેડિટ બ્યુરોની વેબસાઇટ દ્વારા આ સરળતાથી કરી શકાય છે.

આ પગલાં અનુસરો:

• સ્ટેપ 1: ક્રેડિટ રેટિંગ કંપનીની વેબસાઇટ પર જાઓ જેમ કે CIBIL વેબસાઇટ અથવા CRIF Highmark વેબસાઇટ

• સ્ટેપ 2: તમારા લોગીન ડેટાનો ઉપયોગ કરીને લોગીન કરો અથવા નવું એકાઉન્ટ બનાવો. આમ કરવા માટે તમારે તમારા નામ, સંપર્ક નંબર અને ઈ-મેલ એડ્રેસનો ઉપયોગ કરવો પડશે.

• સ્ટેપ 3: તમારે તમારું PAN કાર્ડ, આધારકાર્ડ અથવા પાસપોર્ટ જેવા ID પ્રૂફ પણ જોડવાની જરૂર પડશે

• સ્ટેપ 4: એકવાર આ પૂર્ણ થઈ જાય પછી ફોર્મ સબમિટ કરો.

• સ્ટેપ 5: તમારા રજિસ્ટર્ડ ફોન નંબર અને ઈ-મેલ આઈડી પર એક OTP મળશે જેના દ્વારા તમારી ઓળખ ચકાસણી થશે.

• સ્ટેપ 6: એકવાર વેરિફાઈ પછી તમે લોગીન કરી શકો છો અને ડેશબોર્ડ પર જઈ શકો છો

• સ્ટેપ 7: તમારી લોન અને ક્રેડિટ કાર્ડ વિશેના પ્રશ્નો સહિતની વધારાની માહિતી માટે પૂછવામાં આવી શકે છે. 

• સ્ટેપ 8: આ પૂર્ણ થયા બાદ તમે સ્ક્રીન પર તમારો ક્રેડિટ સ્કોર જોઈ શકશો અને તમારો સંપૂર્ણ ક્રેડિટ રિપોર્ટ તમારા રજિસ્ટર્ડ ઈ-મેલ-આઈડી પર મોકલવામાં આવશે.

યાદ રાખો કે આ પ્રકારનું ફ્રી એકાઉન્ટ તમને વર્ષમાં માત્ર એક જ વાર તમારો ક્રેડિટ સ્કોર ચેક કરવાની મંજૂરી આપશે. જો તમે તમારો ક્રેડિટ સ્કોર વધુ વખત તપાસવા માગો છો તો તમે પેઇડ એકાઉન્ટ અથવા પેઇડ માસિક રિપોર્ટ સાથે જવું પડશે.

2. તમારી બેંકમાંથી

સંખ્યાબંધ બેંકો ગ્રાહકોને વર્ષમાં એકવાર તેમની વેબસાઇટ દ્વારા મફતમાં તેમનો ક્રેડિટ સ્કોર ચકાસવાની મંજૂરી આપશે. તમે તમારી બેંકને પૂછી શકો છો કે શું તેઓ આ સુવિધા આપે છે.

જો આ ઉપલબ્ધ હોય તો બેંકની મોબાઈલ એપ અથવા નેટબેંકિંગ વેબસાઇટ પર આ ફિચર જોવા મળશે.

3. થર્ડ પાર્ટી એપ્સનો ઉપયોગ કરવો

અનેક એપ્લિકેશનો છે જે રજિસ્ટર્ડ યુઝર્સને તેમનો ક્રેડિટ સ્કોર અને ક્રેડિટ રિપોર્ટ મફતમાં તપાસવાની મંજૂરી આપશે. આ એપના પેઇડ વર્ઝન તમને તમારી ક્રેડિટ પ્રોફાઇલમાં થતા ફેરફારોને મોનિટર કરવા, દૈનિક અપડેટ મેળવવા સહિતની સર્વિસ આપે છે.

આમાંની કેટલીક એપ્લિકેશન્સ શામેલ છે:

• CIBIL – સિબીલ એપ ચાર મુખ્ય ક્રેડિટ બ્યુરોમાંથી એક છે. તે તમને દર 24 કલાકે તમારો સિબીલ સ્કોર અને ક્રેડિટ રિપોર્ટ તપાસવા દે છે, તેમજ તમારી ક્રેડિટ પ્રોફાઇલ, અનુરૂપ લોન ઓફર્સ અને વધુમાં ફેરફારો વિશે જાણકારી આપે છે. 

• Experian – મુખ્ય ક્રેડિટ બ્યુરોની બીજી એપ્લિકેશન એક્સ્પીરિઅન એપ્લિકેશન નિયમિત ક્રેડિટ રિપોર્ટ અપડેટ અને જાણકારીઓ સાથે ક્રેડિટ મોનિટરિંગ પ્રદાન કરે છે. 

• Mint - મિન્ટ એપ્લિકેશન યુઝર્સને તેમની નાણાકીય બાબતોને ટ્રેક કરવા દે છે, તેમજ ક્રેડિટ સ્કોર વિશ્લેષણ અને ક્રેડિટ જાણકારીઓ પ્રદાન કરે છે. તેમના સ્કોર Equifaxના સ્કોર પર આધારિત છે. 

• OneScore – OneScore એપ તમને સિબીલ અને એક્સ્પીરિઅન તરફથી તમારો ક્રેડિટ સ્કોર ચકાસવા દે છે અને તમારા ક્રેડિટ સ્કોરને કેવી રીતે સુધારવો તેની ટિપ્સ અને ફેરફારો અંગે માહિતી પણ આપે છે.

• IndiaLends – IndiaLends એ ભારતની પ્રથમ ક્રેડિટ સ્કોર અને એનાલિટિક્સ એપમાંથી એક હતી. આ એપ્લિકેશન તમને તમારો ક્રેડિટ સ્કોર મફતમાં ચકાસવામાં મદદ કરે છે

• CreditMantri - CreditMantri એ એક એપ છે જે તમને ક્રેડિટ એનાલિસિસ અને ફ્રી ક્રેડિટ સ્કોર પ્રદાન કરે છે

• CreditSmart – ક્રેડિટસ્માર્ટ એ એક ઓનલાઈન પ્લેટફોર્મ છે જે તમારા ક્રેડિટ સ્કોરની ગણતરી કરે છે, દૈનિક અપડેટ, નાણાકીય સિક્યોરિટીઝ પરની માહિતી સહિતની સુવિધા પ્રદાન કરે છે.

• ETMoney – ETMoney એપ્લિકેશન વપરાશકર્તાઓને સ્કોર ચકાસવા દે છે, તેને સુધારવા માટે જરૂરી માહિતી આપે છે અને તમારા સ્કોર સાથે મેળ ખાતી ક્યુરેટેડ લોન ઓફર પણ પ્રદાન કરે છે.

વ્યક્તિઓને 300-900 સુધીના ક્રેડિટ સ્કોર આપવામાં આવે છે જ્યારે ભારતમાં વ્યવસાય અને કંપનીઓને 1 થી 10 સુધીના સમાન રેન્ક સોંપવામાં આવે છે. આ કિસ્સામાં, 1 શ્રેષ્ઠ સંભવિત રેન્ક છે, જ્યારે 10 સૌથી ખરાબ સ્કોર છે. જોકે 1-4 વચ્ચેનો કોઈપણ રેન્ક સારો માનવામાં આવે છે.

અને જે રીતે વ્યક્તિઓ તેમના ક્રેડિટ સ્કોર્સ ચકાસી શકે છે, કંપનીઓ તેમની કંપની ક્રેડિટ રિપોર્ટ (CCR) ચકાસી શકે છે. નોંધનીય છે કે આ રિપોર્ટ સામાન્ય રીતે મફતમાં પ્રદાન કરવામાં આવતા નથી , પરંતુ થોડી ફી વસૂલાય છે.

સિબીલ વેબસાઇટ દ્વારા CCR ચકાસવા નીચેના પગલાં અનુસરો:

• સ્ટેપ 1:સિબીલ વેબસાઇટ જેવી ક્રેડિટ રેટિંગ કંપનીની વેબસાઇટ વિઝીટ કરો

• સ્ટેપ 2: રજૂ થતું ફોર્મ આવશ્યક વિગતો સાથે ભરો, જેમ કે કાનૂની બંધારણ, રજિસ્ટર્ડ સરનામું અને કંપનીની કોન્ટેક્ટ ડિટેલ અને CCR માટે અરજી કરનાર અરજદારનું નામ અને વિગતો અને કોઈપણ વધારાની માહિતી.

• સ્ટેપ 3: ડેબિટ કાર્ડ, ક્રેડિટ કાર્ડ અથવા નેટ બેંકિંગનો ઉપયોગ કરીને જરૂરી ચુકવણી કરો.

• સ્ટેપ 4: એકવાર આ પૂર્ણ થઈ જાય પછી તમને એક યુનિક રજિસ્ટ્રેશન આઈડી અને ટ્રાન્ઝેક્શન આઈડી સોંપવામાં આવશે જેનો ઉપયોગ આગળના સ્ટેપ માટે જરૂરી રહેશે.

• સ્ટેપ 5: હવે આગળ તમારે તમારા KYC દસ્તાવેજો અપલોડ કરવાની જરૂર રહેશે.

• સ્ટેપ 6: આ પ્રક્રિયા પૂર્ણ થયા પછી તમને તમારા રજિસ્ટર્ડ ઈ-મેલ-આઈડી પર CCR અને CIBIL Rank મળશે.